Wybory samorządowe dla kandydatów urodzonych przed 1 sierpnia 1972 r. wiążą się m.in. z obowiązkiem złożenia oświadczenia lustracyjnego lub informacji o uprzednim złożeniu oświadczenia lustracyjnego.Oświadczenia składane przez osoby kandydujące lub pełniące funkcje w samorządach terytorialnych stanowią ponad połowę wszystkich składanych oświadczeń lustracyjnych. w skali kraju jest to ponad 180 tysięcy spośród ogółu ponad 300 tysięcy oświadczeń.
Oświadczenia składa się tylko raz, niezależnie od ilości pełnionych funkcji. Dotyczy to jednak tylko oświadczeń składanych począwszy od września 2007, na podstawie obecnie obowiązującej ustawy i na aktualnym wzorze oświadczenia. Osoby, które składały oświadczenia wcześniej nie są zwolnione z obowiązku złożenia oświadczenia lustracyjnego. Z obowiązku złożenia oświadczenia nie zwalnia też uzyskanie przed laty tzw. statusu pokrzywdzonego, na co powołują się niektóre osoby.
Osoby, które już po nowelizacji ustawy lustracyjnej z września 2007 roku złożyły oświadczenie lustracyjne według obowiązującego obecnie wzoru oświadczenia, ale ponownie kandydują, składają zamiast oświadczenia informację o uprzednim złożeniu oświadczenia lustracyjnego.
– Podkreślić należy, że oświadczenie ma być zgodne z prawdą, a nie z przekonaniem, że fakt dawnej współpracy z organami bezpieczeństwa nie wyjdzie na jaw.W sumie kilkanaście osób spośród oskarżanych o kłamstwo lustracyjne przyznało, że w swoich oświadczeniach zaprzeczyli współpracy w przekonaniu, że nie zachowały się dotyczące jej materiały. Jedni wprost powoływali się na zapewnienia swoich oficerów prowadzących o zniszczeniu materiałów, a inni na zaświadczenia uzyskane z IPN w latach 2005-2006 dotyczące tzw. listy Wildsteina mówiące o tym, że ich dane osobowe nie są tożsame z tymi znajdującymi się na tej liście. Należy wyjaśnić, iż zaświadczenia te dotyczyły konkretnego katalogu opublikowanego w internecie i wcale nie świadczą o tym, że w zasobach IPN nie ma materiałów dotyczących danej osoby – uzupełnia prokurator Andrzej Majcher, naczelnik Oddziałowego Biura Lustracyjnego.
Przyznanie się w oświadczeniu lustracyjnym do służby lub pracy w organach bezpieczeństwa PRL lub do współpracy z nimi nie rodzi żadnych negatywnych konsekwencji prawnych i pozwala kandydować w wyborach samorządowych – jest natomiast odnotowane na obwieszczeniach wyborczych. W przypadku uznania przez sąd, że oświadczenie lustracyjne danej osoby nie było zgodne z prawdą, orzekane są zakazy pełnienia wskazanych w ustawie funkcji publicznych na okres od 3 do 10 lat.
Spośród prawie 26 tysięcy oświadczeń w skali województwa do współpracy z organami bezpieczeństwa PRL lub służby w nich przyznało się 171 osób.Do chwili obecnej zweryfikowano prawie 3500 oświadczeń, z czego zakwestionowano 75 kierując wnioski do sądu. 38 spośród tych wniosków dotyczyło samorządowców. Wśród osób które w wyniku prawomocnych już orzeczeń utraciły zajmowane stanowiska byli burmistrz, wójt i kilku radnych – w tym radny sejmiku wojewódzkiego.
