Wielkanoc w Ukrainie. Czym się różni od polskiej?

Z powodu wojny w Ukrainie, tysiące jej mieszkańców znalazło schronienie w Polsce. Wkrótce Wielkanoc. W wielu polskich domach do świątecznego stołu zasiądziemy razem z naszymi gośćmi zza wschodniej granicy. Warto dowiedzieć się w jaki sposób oni obchodzą te najważniejsze święta w roku.

Wielkanoc w Ukrainie jest – podobnie jak w Polsce – świętem ruchomym. Ponieważ Ukraińcy posługują się kalendarzem juliańskim, to ich święta wypadają w innym terminie, niż za jej zachodnią granicą. W tym roku będzie to 24 kwietnia, a więc tydzień później niż Wielkanoc w Polsce. Tradycje ukraińskiej Wielkanocy są bardzo zbliżone do polskich zwyczajów. Nie może zabraknąć kolorowych pisanek, które symbolizują odradzające się życie. Według dawnych wierzeń, mają też odpędzać złe moce i przynosić szczęście. 

Великдень lub Пасха, czyli po ukraińsku Wielkanoc, jest jednym z najważniejszych świąt w Ukrainie. Tydzień przed Wielkanocą Ukraińcy idą do cerkwi, aby poświęcić gałązki wierzby. Ten dzień nazywa się Вербна неділя (Wierzbna niedziela) i jest przypomnieniem biblijnego wydarzenia – wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Dlaczego Ukraińcy wybrali akurat wierzbę? Bo to drzewo, które pierwsze po zimie budzi się do życia, kwitnąc wierzbowymi baziami. Po mszy świętej wierni „biją” siebie nawzajem poświęconymi gałązkami, przemawiając:

„Nie ja biję, а wierzba bije,
Za tydzień Wielkanoc
Już wkrótce
Czerwone jajko!
Bądź wesoły jak wierzba!
Bogaty jak ziemia!
Zdrowy jak woda!”
Wierzbowych gałązek nie wolno wyrzucać. Ustawia się je w kącie domu lub koło obrazów, a gdy uschną, pali się je lub zanosi do lasu.

Po Wierzbnej niedzieli zaczyna się Великий тиждень (Wielki Tydzień), w którym to przypadają dwa wyjątkowe dni: Чистий четвер (Wielki Czwartek) oraz Страсна п’ятниця (Wielki Piątek).
W Чистий четвер, jak wskazuje sama nazwa, Ukraińcy sprzątają w swoich domach (po raz ostatni przed świętami). Istnieje też zwyczaj rozpoczynania tego dnia od kąpieli, która ma oczyszczać i dawać zdrowie na cały rok.
Natomiast w Wielki Piątek, w cerkwi jest uroczyście wystawiana плащаниця (płaszczanica), czyli płótno, przedstawiające zmarłego Chrystusa w grobie. W ten dzień przed cerkwiami w Ukrainie ustawiają się ogromne kolejki – każdy wierzący idzie do Grobu Pańskiego, aby ucałować ciało Pana Jezusa. Ciekawostką jest, że do Grobu Pańskiego trzeba iść na czczo. Dlatego też największe kolejki są z samego rana, a najmniejsze wieczorem (mało kto bowiem wytrzymuje post na samej wodzie przez cały dzień). 

W noc z soboty na niedzielę należy wziąć udział w tradycyjnym wielkanocnym nabożeństwie, które trwa aż do rana, a około 4.00 nad ranem święci się koszyki. W koszyku nie powinny zabraknąć jajek, kiełbasy, szynki, masła, chrzanu, soli, świeczki i paski – babki z ciasta drożdżowego z  rodzynkami, która jest obowiązkowym elementem świąt. Każda gospodyni stara się, aby wyszła jej jak najpiękniej, dlatego piecze je w takiej ilości, by chociaż jedna z nich była idealna. 
Niektórzy do koszyczka wkładają także twaróg i przekąski dla dzieci – zefirki, czyli słodkości zrobione z bezy. Często po poświęceniu koszyczka, Ukraińcy dzielą się jego zawartością z bezdomnymi lub potrzebującymi. 
Koszyki przykrywa się haftowanym płótnem, na którym są różne wzory z motywami wielkanocnymi. Wiele osób idących do cerkwi ma także na sobie вишиванки, czyli tradycyjnie haftowane koszule lub sukienki.

Po powrocie z cerkwi cała rodzina zasiada do świątecznego śniadania. Tradycją jest stukanie się jajkami. Dwie osoby stukają się ugotowanymi jajkami, wykrzykując przy tym „Христос Воскрес”, czyli Chrystus Zmartwychwstał. Jajko, które okaże się najmocniejsze – wygrywa, a zwycięzca dostaje w nagrodę potłuczone jajko przeciwnika. Ciekawostką jest, że cały tydzień po Wielkanocy (czasami nawet dłużej) Ukraińcy witają się powyższymi słowami. Takie przywitanie można usłyszeć nie tylko od członków rodziny, ale również od sprzedawcy w sklepie, czy pracownika urzędu. 
Na świątecznym stole w Ukrainie nie może zabraknąć produktów z koszyczka, przede wszystkim mięs. Dominują kiełbasy oraz wędlina, często wcześniej podsmażona. Ukraińskie gospodynie domowe przygotowują także bliny, pierogi oraz sękacze czy ciasteczka.

Wielkanocny poniedziałek, jest tak samo jak w Polsce, Lanym Poniedziałkiem. Zwyczaj polewania się wodą w tym dniu jest kultywowany zwłaszcza w zachodniej części Ukrainy.

Na uwagę zasługuje fakt, że w Ukrainie, tydzień po Wielkanocy, obchodzi się święto zmarłych, tzw. Проводи lub Гробки. Ukraińcy idą wtedy na cmentarz i urządzają tam piknik, ponieważ zgodnie z tradycją należy podzielić się jedzeniem i napojami ze zmarłymi krewnymi.

W Wielkanoc każdy Ukrainiec jest przygotowany na świętowanie. W tym czasie tradycją jest zapraszanie do siebie gości. Bardzo mile widziani są także goście niezapowiedziani.