Stojący na wzgórzu w Mstowie kościół pw. Wniebowzięcia NMP jest zdecydowanie znakiem rozpoznawczym tej miejscowości. Ostatnio było wokół niego głośno, ponieważ gmina obchodziła 800-lecie Zjazdu Biskupów w Mstowie. Z tej okazji odbyła się tam konferencja, na której wielu prelegentów poświęciło swoje wykłady tematyce tamtejszego kościoła.
Kościół Wniebowzięcia NMP jest budowlą późnobarokową o charakterystycznych dwóch wieżach, jednak ani czas jej powstania, ani nazwisko jej architekta nie są znane. Badacze wskazują, że prawdopodobnie została ona wzniesiona w latach 1718-1729. O czasie budowy świadczą charakterystyczne dla tamtego okresu motywy i ozdoby architektoniczne znajdujące się w portalu głównym oraz w korpusie nawowym, a także specyficzny plan budowli, który różni się nieco od innych XVIII-wiecznych budynków sakralnych – dwuwieżowa fasada była bardzo popularna w okresie baroku. Ponadto prowadzone w ostatnim czasie prace konserwatorsko-remontowe przy kościele i klasztorze mstowskim (czerwiec-wrzesień 2010) wykazały, że obecna budowla została wzniesiona prawdopodobnie na fundamentach poprzedniej budowli romańskiej, wyburzonej ok. 1717 roku. Dowodem na to są takie ciekawostki archeologiczne, jak pozostałości po murach odnalezione na głębokości ok. 200 cm czy fragmenty starych ścian, łączących się ze sobą i ciągnących się wzdłuż zachodniej i południowej ściany transeptu południowego, aż pod budynek obecnego kościoła. Dalsze prace archeologiczne są jak na razie niemożliwe, ponieważ pozostałe fragmenty murów znajdują się pod posadzką kościoła.
Wnętrze
W architekturze mstowskiego kościoła widać pewne podobieństwo do kościoła Św. Anny w Krakowie oraz Bazyliki jasnogórskiej. W budowie nawy głównej widać motywy charakterystyczne dla ówczesnej architektury Mazowsza (np. parzyste pilastry, arkady, filary). Wystrój rzeźbiarski wnętrza kościoła jest bardzo bogaty. Samych ołtarzy jest w kościele jedenaście, ale ani czas ich powstawania, ani ich twórcy nie są znani. Architekci są jednak zdania, że wystrój rzeźbiarski budowli powstawał praktycznie przez cały wiek XVIII – uwidacznia się to w różnicach między poszczególnymi ołtarzami.
Najwcześniej prawdopodobnie powstał ołtarz główny, który przedstawia scenę Wniebowzięcia NMP. Oprócz postaci Maryi, wynoszonej do nieba przez aniołów, są tam także rzeźby przedstawiające Trójcę Świętą czekającą na Matkę Bożą w niebie. Między kolumnami na ołtarzu znajdują się niezwykle kunsztownie wykonane rzeźby Ojców Kościoła (świętych Grzegorza, Augustyna, Ambrożego, Hieronima). Są one wykonane znacznie staranniej niż rzeźby w scenie Wniebowzięcia, architekci przypuszczają więc, że tworzył je inny artysta.
Prawdopodobnie w tym samym okresie co ołtarz główny powstały dwa ołtarze w transepcie: ołtarz Krzyża Św. i znajdujący się naprzeciwko ołtarz Matki Bożej, w którym wierni czczą łaskami słynący cudowny Obraz Matki Bożej Mstowskiej Miłosierdzia. Obraz ten 30 lipca 2000 r. koronował abp Stanisław Nowak. Budowa obu tych ołtarzy jest podobna: cztery kolumny, motywy roślinne, liczne rzeźby figuralne (wykonane z drewna, pomalowane na biało, z motywami złoconymi). Architekci przypuszczają, że ich autorem mógł być Ludwik Ladislaw, ponieważ tworzył on bardzo podobne rzeźby.
Oprócz tego w kościele znajdują się bogato zdobione ołtarze boczne w stylu rokoko. Charakteryzują się one motywami roślinnymi, postaciami aniołków, złoceniami i licznymi misternymi ozdobami.
W klasztorze przy kościele mieszkają księża z Zakonu Kanoników Regularnych Laterańskich. Proboszcz parafii jest jednocześnie kustoszem, opiekującym się kościołem.
