Jesteś osobą kreatywną i przedsiębiorczą? Chcesz zająć się działalnością przemysłową? Urząd Patentowy (UP) może udzielić Ci prawa wyłączności na konkretną produkcję – nawet na 25 lat. Zanim jednak wprowadzisz jakikolwiek produkt na rynek, powinieneś zapoznać się z prawem własności przemysłowej, a przede wszystkim z różnicą między wynalazkiem, wzorem użytkowym i wzorem przemysłowym.
Czy dobry pomysł wystarczy?
Na początku był pomysł… To ludzka kreatywność napędza postęp, ale sam pomysł nie wystarczy, abyś mógł się ubiegać o prawo wyłączności w UP. Np. koncepcja teleportera jest kusząca, ale opatentować ten wynalazek uda się dopiero osobie, która zaprezentuje sprawdzone rozwiązanie techniczne. Ubiegać się o prawo wyłączności w UP mogą ci, którzy dysponują sprawdzonym rozwiązaniem technicznym. Procedura ta wiąże się jednak z papierkową robotą i kosztami finansowymi. Prawo własności przemysłowej jest częścią prawa własności intelektualnej (niematerialnej). Procedury rejestracyjne oraz czas obowiązywania prawa zależą od tego, czy ich przedmiotem jest wynalazek, wzór użytkowy czy wzór przemysłowy. Warunkiem podstawowym ubiegania się o rejestrację rozwiązania technicznego w UP jest kryterium nowości – produkt, który chcesz wyprowadzić na rynek musi być nowy także poza granicami naszego państwa.
Wynalazek
Wynalazki podlegają prawu patentowemu i muszą spełniać trzy warunki: nowości, odpowiedniego poziomu wynalazczego (kryterium innowacyjności) oraz przemysłowej użyteczności. Dynamit, radio, cement, telefon, internet czy viagra – pewne wynalazki zrewolucjonizowały świat. Inne zadziwiają swoim nietypowym zastosowaniem: kapelusz z radiem, budzik kierowcy uruchamiany po opuszczeniu głowy, kombinezon umożliwiający opalanie tylko jednej połowy ciała. Niektóre wynalazki są nimi tylko w potocznym rozumieniu, jednak nie można ich opatentować, ponieważ nie spełniają kryterium innowacyjności – wynalazek nie może być częścią stanu techniki, powinien zaskoczyć znawcę tematu. Połączenie kapelusza z radiem może budzić zdziwienie przeciętnego zjadacza chleba, ale z punktu widzenia techniki nie jest przecież czymś zaskakującym. Wynalazek musi również spełniać kryterium użyteczności – kalkulator liczący do 10 może być czymś kuriozalnym i nowym, ale brakuje mu praktycznego kontekstu. Wynalazek to nowatorskie rozwiązanie techniczne, nie musi mieć postaci materialnej – może to być sposób produkcji (np. sera pleśniowego, energii elektrycznej) czy nawet propozycja nowego rozwiązania technicznego problemu. Po wpisaniu wynalazku do rejestru patentowego Urząd Patentowy przyzna Ci wyłączne prawo do korzystania z niego w sposób zarobkowy lub zawodowy. Taki monopol będzie Ci przysługiwał przez 20 lat od daty zgłoszenia w UP.
Wzór użytkowy
Wymyślenie wynalazku jest przede wszystkim wyzwaniem technicznym, rodzajem rewolucji na polu przemysłowym. Niech przykładem będzie mikser: jego wynalazcą był Walter Scott, który opatentował go w 1870 roku. Z czasem powstały różnorodne odmiany mikserów z dodatkowymi funkcjami, nakładkami czy regulowaną prędkością pracy. Wszystkie te propozycje były wzorami użytkowymi: modyfikacjami, propozycjami nowego, ale i ulepszonego rozwiązania technicznego. Wzór użytkowy to swoisty wynalazek, ale o mniejszym stopniu innowacyjności. Musi mieć postać materialną i zdefiniowaną – określony kształt i budowę (we wniosku do UP musi się znaleźć opis i rysunek wzoru). Konieczne jest, aby taki wzór miał praktyczne zastosowanie: służył do wytwarzania czegoś lub korzystania z wyrobu. Wzór użytkowy podlega prawu ochronnemu, które daje Ci monopol korzystania z niego w sposób zarobkowy lub zawodowy na okres 10 lat. W zgłoszeniu wzoru użytkowego możesz przedstawić tylko jedno rozwiązanie, które zostanie wpisane do rejestru wzorów użytkowych.
Wzór przemysłowy
Wzór użytkowy jest połączeniem sztuki z techniką, jest nową propozycją konstrukcyjną. Jeśli natomiast chcemy produkować coś, co będzie się różnić od innych produktów jedynie estetyką (tzw. design, wzornictwem), to powinniśmy złożyć w UP wniosek o wzór przemysłowy. Monopol na jego produkcję zapewni nam prawo z rejestracji na okres 25 lat od daty dokonania zgłoszenia w UP podzielone na pięcioletnie okresy. Wzór przemysłowy dotyczy tylko produktów wytwarzanych w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy. Aby został on zarejestrowany, musi przede wszystkim posiadać nowy, indywidualny i sprecyzowany wygląd (we wniosku musi znajdować się ściśle zdefiniowany opis wzoru oraz materiał ilustracyjny: rysunek lub fotografia). O ile poprzez wzór użytkowo zastrzegamy sobie jedną, nową i konkretną konstrukcję, o tyle w opisie wzoru przemysłowego możemy zawrzeć do 10 odmian wzoru, które mogą się różnić kolorystyką, kształtem, strukturą czy materiałem. Wzór przemysłowy wiąże się z aktualnie panującą modą i jest często wykorzystywany dla zabezpieczenia praw wyłącznych wzorów związanych z odzieżą. Przykładem niech będą charakterystyczne trzy paski Adidasa.
