Częstochowa Twoich marzeń

Co tak naprawdę jest ważne dla mieszkańców Częstochowy? Co powinno łączyć większość z nas ponad podziałami politycznymi? Co możemy z pełną odpowiedzialnością wspólnie zadeklarować?

Źle się dzieje w mieście Częstochowa – o tym wiedzą wszyscy. SLD-owskie władze dowiodły niezbicie, iż nie radzą sobie z problemami miasta. Prócz powszechnej opinii o konieczności zmian, mało kto proponuje sensowne rozwiązania. Z niezliczonych komentarzy częstochowian wyłania się obraz wiecznie niezadowolonych mieszkańców, którzy potrafią jedynie krytykować i narzekać. Czy rzeczywiście w ponad 200-tysięcznym mieście nie ma ludzi, którzy byliby w stanie słowa zamienić w czyny i przeprowadzić konieczne zmiany? Czy to prawda, że problemów Częstochowy nie da się rozwiązać?

Niech każdy zacznie od siebie:
Co Pani/Pana zdaniem powinno się zmienić w naszym mieście i jak to zrobić?
Masz pomysł? – podziel się z nami swoimi uwagami.

Redakcja „7dni” zaprasza do dyskusji publicznej. Nie bójmy się wyrażać głośno swoich opinii, dzielmy się pomysłami, zewrzyjmy szeregi dla dobra naszego miasta. Publikujemy pierwszy głos naszego Czytelnika – Artura Sokołowskiego:

“1. Gospodarka i miejsca pracy w naszym mieście
Wbrew deklaracjom obecnej władzy wykonawczej jest to temat ciągle zaniedbany, a podejmowane w tym kierunku działania mają często charakter pozorowany lub są prowadzone nieprofesjonalnie (rozliczne podróże zagraniczne w poszukiwaniu inwestorów, klapa medialna w postaci „road show”, przetargi na promocję gospodarczą miasta wygrywane przez podmiot zarejestrowany w KRS jeden dzień wcześniej, itp.). Efektem jest całkowity brak nowych inwestorów zewnętrznych w mieście. Podejmowane działania systemowe (inicjowane przez prezydenta uchwały Rady Miasta np. o ulgach podatkowych dla inwestorów) również nie przynoszą pożądanych efektów – chwalenie się przez Prezydenta ćwierćmilionowego miasta czterdziestoma nowymi miejscami pracy stworzonymi przy użyciu wszystkich ww. instrumentów wypada kuriozalnie na tle ilości nowych miejsc pracy stworzonych przez inwestorów w analogicznym czasie w miastach o podobnej wielkości.
Wniosek?
a. Konieczne są profesjonalne, rzetelne i skuteczne działania na rzecz przyciągnięcia do Częstochowy inwestorów.
W Częstochowie jest około 26 tysięcy zarejestrowanych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, w tym około 20 tysięcy osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Sektor prywatny zatrudnia około 2/3 ogólnej liczby zatrudnionych. Ta armia małych i średnich firm to ogromny kapitał ludzkiej przedsiębiorczości. Wielokrotnie właśnie z niewielkich podmiotów rozpoczynających działalność od zatrudniania 1-2 pracowników powstają prężne lokalne „tygrysy gospodarcze” zatrudniające kilkadziesiąt osób i dobrze radzące sobie w warunkach trwającej recesji gospodarczej. Ponadto duża ilość przedsiębiorców związanych z Częstochową (m.in. poprzez tworzenie miejsc pracy na lokalnym rynku) ulokowała swoją działalność w okolicznych gminach (Wkręt-met, Drogbud itp.) Rozwój małych i średnich firm jest dla Częstochowy bezcenny, gdyż są to przedsiębiorcy na trwałe związani z naszym miastem. To właśnie oni w głównej mierze sponsorują częstochowski sport kwalifikowany (Włókniarz – Dospel, KJG; AZS – Wkręt-Met; Raków – X-Kom; Skra – Michaś).
b. Poprawa obsługi lokalnych przedsiębiorców poprzez znoszenie barier administracyjnych, tworzenie dla nich systemu ulg podatkowych i zachęt inwestycyjnych, ściślejsza współpraca Urzędu Miasta ze środowiskami gospodarczymi w mieście – ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw, sektora rzemiosła, usług i drobnej wytwórczości.

2. Wizja i strategia rozwoju Częstochowy
W ostatnich latach mieszkańcy Częstochowy mieli możliwość poznać dwie odmienne strategie rozwoju miasta. Pierwsza, realizowana przez Tadeusza Wronę, kładła nacisk na funkcję pielgrzymkowo-turystyczną miasta jako ośrodka kultu Maryjnego. Druga – lansowana przez Krzysztofa Matyjaszczyka koncepcja Częstochowy jako miasta akademicko-przemysłowego. W obu przypadkach takie, a nie inne widzenie przyszłości Częstochowy ma podłoże ideologiczne, silnie związane z poglądami politycznymi reprezentowanymi przez ośrodek władzy. W rzeczywistości z pragmatycznego punktu widzenia pomiędzy obiema tymi wizjami nie musi istnieć wewnętrzna sprzeczność. Pamiętając o tym, że Częstochowa jest duchową stolicą Polski i należycie to eksponując w działaniach podejmowanych przez władze miasta, można równocześnie intensywnie stawiać na rozwój gospodarczy.
a. Częstochowa ma szansę stać się miastem zrównoważonego rozwoju – stawiającym zdecydowanie na rozwój gospodarczy, a jednocześnie uwzględniającym w swej strategii rolę i znaczenie Jasnej Góry dla miasta i całego kraju.
W ostatnich latach obserwujemy zauważalny odpływ młodych mieszkańców naszego miasta – mają tu miejsce dwa rodzaje emigracji. Emigracja wewnętrzna dotyczy w głównej mierze najbardziej wartościowej części młodego pokolenia – są to młodzi, dobrze wykształceni w silnych ośrodkach akademickich specjaliści, którzy podejmują pracę najczęściej w większych aglomeracjach, często związanych z miejscem studiów. Emigracja zewnętrzna do innych krajów Unii Europejskiej dotyczy najczęściej młodych ludzi mających problemy ze znalezieniem dla siebie miejsca na trudnym, częstochowskim rynku pracy – przy bezrobociu znacznie przekraczającym średnią wojewódzką. Wyzwaniem dla władz miejskich przy układaniu strategii rozwoju miasta na najbliższe 20 lat powinna być próba zapobiegnięcia postępującemu wyludnianiu Częstochowy (w tempie ok. 2 tys. mieszkańców rocznie) oraz starzeniu się społeczności lokalnej. W tym celu powinna zostawać przygotowana i zrealizowana komplementarna oferta skierowana do młodych ludzi zamieszkałych w Częstochowie, jak również obliczona na przyciągnięcie do miasta nowych mieszkańców.
b. „Częstochowa stawia na młodych” – takie hasło przewodnie mogłoby przyświecać zintegrowanym działaniom obejmującym: poprawę oferty edukacyjnej skierowanej do potencjalnych studentów częstochowskich wyższych uczelni; program taniego budownictwa komunalnego adresowanego do młodych małżeństw (np. poprzez TBS); poprawę bazy rekreacyjno-sportowej, rozrywkowej i oferty kulturalnej dla ludzi młodych; działania mające na celu rozwój sportu i turystyki w mieście i regionie; działania promujące nową strategię Częstochowy w Polsce (np. serial z lokowaniem wizerunku miasta jako produktu).

3. Samorząd miasta Częstochowy
W czerwcu 1990 r. reaktywowano samorząd miasta Częstochowy. W skład I Rady Miasta weszło 50 radnych, będących w 100% przedstawicielami obywatelskich komitetów wyborców. W ciągu następnych 23 lat każda kolejna kadencja samorządu zwiększała proces jego upartyjnienia, co w efekcie doprowadziło do tego, że w obecnej Radzie Miasta VI kadencji na 28 radnych, 24 jest członkami klubów stworzonych przez partie polityczne. Jak to wpływa na jakość pracy samorządu? W powszechnej ocenie obecny skład Rady jest niestety najsłabszym merytorycznie, najmniej produktywnym dla miasta zespołem ludzi, często podporządkowanym partykularnym interesom. Widać to na przykładzie choćby przyjętej w styczniu 2012 r. uchwały Rady Miasta przekazującej całokształt władzy nad miejskimi spółkami jednoosobowo w ręce prezydenta. Jak wynika z przeprowadzonej dziennikarskiej sondy olbrzymia większość radnych w ogóle nie zdawała sobie sprawy, czego w istocie dotyczy przegłosowana olbrzymią większością uchwała. Z perspektywy 20-lecia I Rada Miasta Częstochowy wspominana jest z olbrzymią nostalgią, jako grupa ludzi autentycznie zaangażowanych w sprawy miasta, traktujących pracę w samorządzie jako służbę, wnoszących wiele kreatywności, jak również wiedzy merytorycznej. Ostatnie lata pokazują wzrastającą falę niechęci społeczeństwa do nadmiernego upartyjniania samorządu – wiele większych (Wrocław, Katowice, Zabrze) i mniejszych (Olsztyn k/Częstochowy, Kleszczów) samorządów jest zarządzanych z sukcesami przez komitety lokalne, często skupione wokół lokalnego lidera samorządowego.
a. Powrót do źródeł samorządności, odpolitycznienie Urzędu Miasta, zarządzanie Częstochową przez autentycznych samorządowców zamiast partyjnych aparatczyków niezwiązanych z miastem – program naprawy i restytucji częstochowskiego samorządu połączony z akcją edukacyjną wśród mieszkańców miasta, propagującą idee samorządności i społeczeństwa obywatelskiego.
Ważną częścią samorządu lokalnego są Rady Dzielnic. Są one nieocenionym źródłem informacji o potrzebach społeczności lokalnej, jak również miejscem spajającym tę społeczność i kreującym jej lokalnych liderów. Obecnie 20 Rad Dzielnic miasta Częstochowy zostało sprowadzonych przez władzę wykonawczą w mieście do poziomu fasady, z której stanowiskiem Prezydent Miasta nie liczy się w ogóle, o czym najlepiej świadczy niedawny list sygnowany przez trzynastu Przewodniczących Rad Dzielnic, z oburzeniem stwierdzający fakt pomijania głosu doradczego tych jednostek w procesie konsultacji społecznych ustawy „tzw. śmieciowej”.
b. Zwiększenie roli i znaczenia Rad Dzielnic w strukturze częstochowskiego samorządu, wdrożenie tworzenia tzw. budżetu obywatelskiego i oparcie się na opinii Rad Dzielnic w tym procesie, pozyskanie liderów społeczności lokalnych do działania w stowarzyszeniu propagującym idee samorządu obywatelskiego.

4. Poprawa jakości zarządzania miastem
W obiegowej opinii miasto Częstochowa jest negatywnie oceniane pod względem zarządzania. W istocie na taki efekt składa się szereg złożonych czynników wynikających często nie ze złej woli, ale z przyjętej nieefektywnej struktury organizacyjnej częstochowskiego samorządu, jak również jego ukierunkowania na działania doraźne, przy jednoczesnym braku wdrażania spójnej i długookresowej polityki zarządzania. Można wskazać szereg słabych punktów miasta wynikających z braku realizacji w ostatnim 10-leciu przemyślanej wizji rozwojowej, jak również błędów i uchybień w zarządzaniu bieżącym:
* niewielka ilość uchwalonych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w większości dotyczących obszarów o niewielkim strategicznym znaczeniu dla miasta;
* zerowa realizacja przez miasto skutków już uchwalonych miejskich planów zagospodarowania przestrzennego, w tym budowy dróg i urządzeń infrastruktury technicznej (przykład: m.p.z.p. „Parkitka” i „Wyczerpy” zawierające należące w dużej części do Gminy tereny przeznaczone pod budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne);
* niska jakość wybudowanych w ostatnich latach dróg lokalnych spowodowana m.in. zaniedbaniami w procedurach odbioru inwestycji drogowych – Miejski Zarząd Dróg i Transportu w Częstochowie;
* brak aktualnego studium transportowego dla miasta Częstochowy jako podstawowego narzędzia pracy dla MZDiT;
* brak wdrożenia Systemu Informacji Przestrzennej umożliwiającego efektywne, a zarazem nowoczesne zarządzanie miastem (do porównania – miasto Tychy), jak zewnętrznych aplikacji SIP umożliwiających np. ocenę terenów inwestycyjnych przez inwestorów, udostępnienie e-map dla mieszkańców itp.;
* wieloletnia praktyka układania budżetu miasta nieuwzględniającego pełnego zbilansowania wydatków na szkolnictwo – w efekcie konieczność corocznego dokonywania dużych przesunięć budżetowych na przełomie III-IV kwartału;
* zmarginalizowanie profesjonalnego nadzoru właścicielskiego nad spółkami komunalnymi do kwestii formalno-personalnych;
* niska jakość nadzoru nad inwestycjami miejskimi (duża ilość nieterminowo realizowanych inwestycji, częste aneksowanie umów, znaczące wzrosty wartości inwestycji w trakcie ich trwania itp.);
* brak spójnej polityki współpracy Urzędu Miasta z organizacjami pozarządowymi (konflikty na tym tle wynikające z braku jasnego rozgraniczenia ról);
* niska kultura przygotowania do rywalizacji o fundusze unijne (brak uprzednio przygotowanych dokumentacji projektowych umożliwiających sprawne składanie wniosków o dofinansowanie – w sytuacjach wymagających szybkiego reagowania).
Poprawa jakościowa pracy Urzędu Miasta poprzez: zwiększenie roli ekspertów w zarządzaniu miastem, ciągłe podnoszenie kwalifikacji kadry kierowniczej wyższego i średniego szczebla, wprowadzenie elementów motywacyjnego systemu płac, tworzenie zespołów zadaniowych do rozwiązywania bieżących problemów interdyscyplinarnych.

5. Częstochowa prawdziwym liderem subregionu północnego województwa śląskiego
Likwidacja z końcem 1998 r. województwa częstochowskiego w wyniku reformy administracyjnej kraju postawiła nasze miasto w nowej sytuacji geopolitycznej. Częstochowa, będąc geograficznie częścią Małopolski, stała się administracyjnie (wraz z  Ziemią Częstochowską) subregionem województwa śląskiego. Zaistniała sytuacja spowodowała wiele negatywnych skutków gospodarczych – począwszy od utraty prestiżu miasta wojewódzkiego, poprzez przeniesienie siedziby wielu instytucji, po utratę znaczenia gospodarczego i znaczące zmniejszenie możliwości pozyskiwania funduszy unijnych.
W związku z brakiem realnej możliwości zmiany sytuacji w krótszej perspektywie, należy skoncentrować się na działaniach umacniających znaczenie Częstochowy jako lidera subregionu północnego, drugiego miasta w województwie śląskim, lokalnego centrum gospodarczego i kulturowego. W tym celu niezbędne jest wdrożenie realnej, a nie tylko fasadowej współpracy z gminami i powiatami ościennymi (np. w ramach Związku Gmin Jurajskich; Klubu Wójtów, Burmistrzów, Prezydentów i Starostów Regionu Częstochowskiego) mającej na celu:
* zwiększenie absorpcji środków unijnych poprzez zgłaszanie jak największej liczby wspólnych projektów subregionalnych;
* wypracowanie wspólnej strategii działania samorządów lokalnych subregionu w ramach realiów strategii województwa;
* promocję gospodarczych i turystycznych walorów subregionu;
* lobbing w sprawie poprawy warunków komunikacyjnych subregionu (budowa autostrady A-1, odtworzenie połączeń kolejowych Częstochowy – „proteza koniecpolska”, lotnisko subregionalne w Rudnikach);
* wspólną walkę ze zjawiskiem bezrobocia znacznie przekraczającego średnią wojewódzką.
W dłuższej perspektywie wobec nasilających się tendencji separatystycznych Śląska mogących w przyszłości skutkować wariantem „katalońskim” i autonomią Śląska, należy rozważyć zawiązanie sojuszu strategicznego z miastami Zagłębia celem budowy wspólnej świadomości subregionalnej. Równocześnie należy budować kontakty gospodarcze z ciążącymi ku Częstochowie ośrodkami w południowej części województwa łódzkiego (Radomsko, Pajęczno, Działoszyn, Wieluń). W przypadku zaistnienia kolejnej zmiany geopolitycznej w kraju poskutkuje to możliwością stworzenia silnego ośrodka administracyjnego zbliżonego granicami do archidiecezji częstochowskiej (i ewentualnie diecezji sosnowieckiej).
Wspólna strategia działania samorządów lokalnych subregionu północnego, zacieśnienie współpracy gospodarczej i promocji turystycznej, koncentracja na wspólnych celach i zadaniach, umieszczenie jak największej liczby przedstawicieli samorządów subregionu we władzach administracyjnych i samorządowych województwa  śląskiego”.

Artur Sokołowski
artur.sokolowski@onet.pl
Autor artykułu był naczelnikiem Wydziału Mienia i Nadzoru Właścicielskiego Urzędu Miasta Częstochowa (2006-2008), a następnie wiceprezesem zarządu i dyrektorem oddziału spółki Operator ARP w Częstochowie (2008-2011).

Swoje opinie można przesyłać na e-mail Autora (artur.sokolowski@onet.pl) lub Redakcji (redakcja@7dni.com.pl). Zapraszamy do polemiki.