Cudze chwalicie – swego nie znacie. Ciekawostki o naszym mieście (1)

Dzisiejszym artykułem rozpoczynamy cykl poświęcony historii naszego miasta, opowieści o wybitnych ludziach, którzy żyli tu i tworzyli społeczność Częstochowy przed laty. Chciałbym tym cyklem przybliżyć czytelnikom historię i piękno budynków, nie tylko sakralnych, ale również tych, które wszyscy znamy, jak dla przykładu Teatr, Filharmonia, Dom Księcia, czy Dom Franke’go. Przyjrzymy się jak tworzyły się dzielnice miasta, jakie funkcjonowały stowarzyszenia oraz  jak wyglądało życie codzienne w Częstochowie sprzed wielu lat.

Na początek cyklu proponuję kilka najistotniejszych faktów z kalendarium naszego miasta, od jego powstania do 1945 roku. Oczywiście będą to tylko wybrane daty i wydarzenia, nie sposób przytoczyć wszystkich. W kolejnych gawędach, będę przybliżał te najistotniejsze i najciekawsze zarazem. Poniższe zestawienie będzie zatem swoistym planem przyszłych tematów.

Pierwsze wzmianki o istnieniu wsi książęcej Częstochowa pochodzą z 1220 roku Jak wszystkie osady, także Częstochowa powstała nad rzeką. To właśnie najstarsza część naszego miasta znajdowała się nad Wartą, na przecięciu szlaków handlowych z Krakowa do Kalisza i Poznania.
W 1356 roku nastąpiła lokacja Częstochowy na prawie średzkim, (odmiana prawa niemieckiego powstała w Środzie Śląskiej na wzór praw obowiązujących w Halle na początku XIII wieku. Na jego podstawie dokonywano lokacji miast i wsi, głównie we wschodniej Wielkopolsce i północnej Małopolsce)
W 1370 roku okolice Częstochowy stały się lennem księcia Władysława Opolczyka. W tym samym roku Częstochowa otrzymała prawa miejskie. Z 1377 roku pochodzi informacja o istnieniu tutaj huty żelaza, a już pod koniec XIV w. częstochowskie huty i kopalnie rudy żelaza znane były w całym kraju.
W 1382 roku powstał klasztor zakonu Paulinów na Jasnej Górze, a jedenaście lat później Częstochowa została miastem królewskim. W 1430 roku rabusie z Czech i Moraw napadli na miasto i złupili klasztor. Wtedy obdarto obraz Matki Boskiej ze złotych okuć i korony.. W 1531 roku wybudowano mury obronne wokół miasta, a w 1620 roku rozpoczęto budowę twierdzy w klasztorze na Jasnej Górze.
W drugiej połowie XVII wieku założono osadę przyklasztorną Częstochówka. Dzisiaj to tereny, po których został wieluński rynek, centralne miejsce osady. W 1655 roku wojska szwedzkie przez 40 dni bezskutecznie oblegały klasztor na Jasnej Górze.

W 1717 roku przyklasztorna Częstochówka otrzymała prawa miasta klasztornego oraz nową nazwę: Nowa Częstochowa. W 1769 roku konfederaci barscy broniący króla Stanisława Poniatowskiego zajęli twierdzę jasnogórską. Na ich czele w 1770 roku stanął Kazimierz Pułaski, który skutecznie dowodził obroną twierdzy przed wojskami rosyjskimi. W styczniu 1771 roku Rosjanie ostatecznie odstąpili od Częstochowy. Będą jednak dobrze pamiętać tą porażkę, gdy 22 lata później wrócą do Częstochowy.

Tymczasem w 1793 roku Częstochowa znalazła się w pruskim zaborze. Prusacy skonfiskowali dobra klasztorne i nadali Nowej Częstochowie prawa miejskie. W lipcu 1807 r. do Częstochowy wkroczyły wojska polskie gen. Dąbrowskiego i miasto przyłączono do Księstwa Warszawskiego. Gdy w 1815 r. Częstochowę zajęły wojska rosyjskie, car Aleksander I rozkazał rozebrać fortyfikacje jasnogórskie i przyłączyć miasta do Królestwa Polskiego.

Rok 1826, to połączenie Częstochowy i Nowej Częstochowy w jedno miasto. Stało się to za sprawą inżyniera Jana Bernharda, który dokonując trzykrotnie, w latach 1822, 1823 i 1825 bardzo dokładnych pomiarów obu miast, tworzył plany istniejącej i planowanej zabudowy nowego miasta.
Połączenie obu miast stało się możliwe przez wytyczenie Alei która, administracyjnie połączyła je 19 sierpnia 1826 roku.

Uruchomienie w 1846 roku kolei warszawsko-wiedeńskiej otworzyło kolejny nowy rozdział w rozwoju miasta. Pod koniec XIX w. Częstochowa stała się ważnym ośrodkiem przemysłowym. Tutejsza huta była najnowocześniejszą w Królestwie Polskim.

Podczas I wojny światowej, 1 sierpnia 1914 roku miasto i klasztor zajęły wojska niemieckie. Na skutek oskarżeń o niewłaściwe zachowanie żołnierzy niemieckich, w kwietniu 1915 roku, miasto przejęły wojska austriacko-węgierskie, tworząc w ten sposób tzw. „enklawę Jasnej Góry”. W 1918 roku, po odzyskaniu niepodległości, Częstochowa weszła do nowo powstałego państwa polskiego.
Nie wszystkim znaną ciekawostką jest fakt, że podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku w Częstochowie przebywał ukraiński rząd Semena Petlury.
Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku polskie oddziały dzielnie stawiły w Częstochowie opór Niemcom, którzy w ramach akcji odwetowej rozstrzelali 4 września 227 Polaków, w tym 22 Żydów.
Pod niemiecką okupacją zmieniono nazwę miasta na Tschenstochau i wcielono je do Generalnej Guberni, główna aleja miasta została przemianowana zaś na Adolf Hitler Alee. Spod okupacji niemieckiej Częstochowa została „wyzwolona” przez wojska sowieckie, które 16 stycznia 1945 roku zajęły Częstochowę.