Dla rodziny i bliskich zmarłej Małgorzaty Kaim, dyrektorki I Liceum Ogólnokształcącego im. J. Słowackiego w Częstochowie uzasadnienie Prokuratury Okręgowej w Gliwicach z 1. kwietnia było niczym makabryczny żart. Prokurator prowadzący [nazwisko nie zostało redakcji podane] uznał dyrektor Kaim winną – pośmiertnie – znęcania się nad jedną z nauczycielek, co w następstwie doprowadziło tę nauczycielkę do targnięcia się na własne życie. Ostatecznie – jak podaje rzeczniczka prokuratury Karina Spruś – śledztwo zostało umorzone wobec śmierci Małgorzaty Kaim, osoby podejrzewanej o popełnienie przestępstwa znęcania się (art. 207 kk). Kilka dni przed decyzją prokuratury w Gliwicach obszerną odpowiedź na pismo częstochowskiej organizacji przekazało Ministerstwo Edukacji. Głos zabrał również wojewoda śląski i śląski kurator oświaty. Fakty przedstawione przez podmioty nadzorujące edukację są zgoła odmienne od ustaleń prokuratury w Gliwicach.
Ważna okazuje się także opinia eksperta. W ocenie prawnika postępowanie prokuratury w Gliwicach jest – co najmniej – zaskakujące. Trudno dziś powiedzieć, jaki cel przyświecał prokuratorowi, jednak – zdaniem prawnika: „ferowanie tego rodzaju wyroków” przez organy ścigania ocenić należy jednoznacznie negatywnie, albowiem w zaistniałych realiach z oczywistych przyczyn Małgorzata Kaim nie dysponuje możliwością obrony swych praw ani poddania oceny rozstrzygnięciu niezawisłego sądu.”
Komunikat Prokuratury Okręgowej w Gliwicach przesłany przez Karinę Spruś, rzeczniczkę prasową:
„Umorzenie śledztwa w sprawie znęcania się nad nauczycielami częstochowskiego liceum
Prokuratura Okręgowa w Gliwicach w dniu 31 marca 2025 r. umorzyła śledztwo w sprawie psychicznego znęcania się w okresie od października 2023 r. do marca 2024 r. nad Agnieszką B. podczas jej pracy w Liceum Ogólnokształcącym nr 1 w Częstochowie poprzez kwestionowanie jej umiejętności zawodowych, umniejszanie, pomawianie w środowisku nauczycielskim, co w następstwie doprowadziło pokrzywdzoną do targnięcia się na własne życie, to jest o przestępstwo z art. 207 § 3 kk, wobec śmierci osoby podejrzewanej, na zasadzie art. 17 § 1 pkt 5 kpk.
W toku śledztwa ustalono także, że w różnych okresach, począwszy od września 2015 r. do czerwca 2024 r., dyrektor placówki znęcała się psychicznie nad ośmioma innymi nauczycielami. Zebrany w sprawie materiał dowodowy, w szczególności zeznania świadków, dokumentacja z Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli, działającej przy Wojewodzie Śląskim, dokumentacja medyczna, korespondencja pokrzywdzonych, kierowana do dyrektora szkoły oraz dokumentacja związaną z prowadzonym postępowaniem z powództwa sześciu nauczycieli przeciwko Małgorzacie K. o zadośćuczynienie z tytułu doznanego mobbingu, stały się podstawą do przyjęcia, że Małgorzata K. swoim zachowaniem wyczerpała znamiona przestępstwa z art. 207 § 3 kk w stosunku do Agnieszki B. oraz art. 207 § 1 kk w stosunku do Małgorzaty H.
W pozostałym zakresie konieczne byłoby kontynuowanie postępowania, co jednak z powodu śmierci Małgorzaty K. jest niemożliwe i stanowi negatywną przesłankę procesową.”
Rzecznik dyscyplinarny nie przesłuchał wszystkich świadków
W poprzednim artykule 7 dni „W sprawie konfliktu w Słowaku, nikt nie czuje się winny” przytoczyliśmy obszerne fragmenty pisma częstochowskiej organizacji, w którym padają konkretne oskarżenia m.in. pod adresem zastępcy rzecznika dyscyplinarnego przy wojewodzie śląskim.
Na zarzuty odpowiada Marek Wójcik wojewoda śląski:
„Na wstępie chciałbym podkreślić, że zagadnienia ujęte w punktach 1-5 ww. pisma z 3 lutego 2025 r., mieszczą się w zakresie działania Śląskiego Kuratora Oświaty, bowiem na mocy porozumienia z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie powierzenia Śląskiemu Kuratorowi Oświaty zadań organu, przy którym działa komisja dyscyplinarna dla nauczycieli oraz organu, który powołuje rzeczników dyscyplinarnych i ich zastępców, Wojewoda Śląski powierzył Śląskiemu Kuratorowi Oświaty zadania organu, przy którym działa komisja dyscyplinarna dla nauczycieli oraz organu, który powołuje rzeczników dyscyplinarnych i ich zastępców, wskazane w rozdziale 10 ustawy Karta Nauczyciela.
Z uzyskanych, na okoliczność Państwa pisma, wyjaśnień Śląskiego Kuratora Oświaty wynika, że wszystkie działania podejmowane przez rzecznika dyscyplinarnego w zakresie prowadzonego postępowania wyjaśniającego wobec Pani Małgorzaty Kaim, dyrektora I Liceum Ogólnokształcącego w Częstochowie były zgodne z obowiązującymi w tym zakresie regulacjami prawnymi. Postępowanie wyjaśniające dla nauczycieli reguluje bowiem, w sposób szczególny i wyczerpujący, rozdział 10 ustawy Karta Nauczyciela oraz rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie szczegółowego trybu prowadzenia postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego wobec nauczycieli oraz wznawiania postępowania dyscyplinarnego.
Odnosząc się do pytań ujętych w punktach 1-5 pisma z 3 lutego 2025 r., cyt.:
Czas trwania przesłuchania zależy od długości swobodnej wypowiedzi świadka oraz ilości pytań zadawanych przez strony. Rzecznik dyscyplinarny nie ma wpływu na czas trwania przesłuchania świadka.
Ad 3) Zastępca rzecznika dyscyplinarnego, prowadzący postępowanie wyjaśniające wobec Pani Małgorzaty Kaim, dyrektora I Liceum Ogólnokształcącego w Częstochowie, w trakcie postępowania wyjaśniającego zapoznał się z dokumentacją sprawy oraz przesłuchał 9 świadków. Przesłuchanie kolejnych 12 świadków, w tym 11 świadków powołanych na wniosek obrońcy, zaplanował w dniach 20-22 stycznia 2025 r. W związku z informacją z 14 stycznia 2025 r. o śmierci Pani Małgorzaty Kaim, dyrektora I Liceum Ogólnokształcącego im. Juliusza Słowackiego w Częstochowie, nie doszło do przesłuchania tych świadków. Postępowanie wyjaśniające zostało umorzone (…).
Ad 4) Nie znajduje potwierdzenia, że dwa postępowania dyscyplinarne wobec Pani [NN]ł zostały umorzone. W 2024 r. rzecznik dyscyplinarny prowadził wobec ww. nauczyciela postępowanie wyjaśniające. W wyniku przeprowadzonego postępowania rzecznik dyscyplinarny, za zgodą organu, który go powołał, skierował do komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Komisja Dyscyplinarna dla Nauczycieli przy Wojewodzie Śląskim wydała orzeczenie o uniewinnieniu nauczyciela.
Ad 5) Zaplanowana na 14 stycznia 2025 r. kontrola dotyczyła realizacji zalecenia wydanego 8 marca 2024 r. w protokole kontroli doraźnej. Z uwagi na zaistniałą sytuację kontrola nie została przeprowadzona.
Przedstawiając powyższe mam nadzieję, że udzielone informacje okażą się wyczerpujące.”
Dokumentacja w kuratorium nie zawiera żadnych skarg
O roli kuratorium oświaty w Częstochowie w sprawie konfliktu części grona pedagogicznego z dyrektorką LO Słowackiego Małgorzatą Kaim narosło sporo legend. Część osób twierdzi, że kuratorium badało nieprawidłowości, których dopuściła się dyrektorka. Inni natomiast, że kuratorium stało się narzędziem nauczycieli do walki z dyrekcją szkoły.
7 dni pyta Kuratorium Oświaty w Katowicach – jak było? Odpowiada Aleksandra Dyla, Śląski Kurator Oświaty:
– Zwracamy się o informacje na temat ostatniej kontroli w liceum Słowackiego – w jakim terminie została wyznaczona i co było jej przedmiotem?
– 8 marca 2024 r. przeprowadzono kontrolę w zakresie wewnątrzszkolnych zasad oceniania i klasyfikowania uczniów. Dyrektor szkoły otrzymał zalecenie dotyczące wzmocnienia nadzoru pedagogicznego nad stosowaniem przez nauczycieli ustalonych w statucie szkoły zasad oceniania. 9 kwietnia 2024 1. dyrektor szkoły poinformował Delegaturę KO w Częstochowie o sposobie realizacji zalecenia. Kontrolę ww. zalecenia zaplanowano na 8 stycznia 2025 r. Zgodnie z procedurą, pani dyrektor została poinformowana o terminie kontroli i jej tematyce 7 stycznia 2025 r. Tego samego dnia tj. 7 stycznia 2025 r., do Delegatury wpłynęła pisemna informacja pani dyrektor Małgorzaty Kaim, że będzie nieobecna w szkole w dniu zaplanowanej kontroli. W związku z powyższym, wskazany został nowy termin kontroli, który ustalono na 14 stycznia 2025 r. Z uwagi na zaistniałe 14 stycznia 2025 r. tragiczne wydarzenie kontrola nie odbyła się.
– Czy była to kontrola rutynowa czy też na wniosek, a jeśli tak, to kogo?
– Kontrolę 8 marca 2024 r. przeprowadzono w związku ze skargą rodzica jednego z uczniów szkoły.
– Czy prawdą jest, że w ramach wykonywanych czynności kontrolnych, pracownicy Kuratorium przesłuchiwali świadków nawet po kilka godzin dziennie?
– Zadania wykonywane przez wizytatorów wynikają (…) [z przepisów]. Jedynymi formami sprawowania nadzoru jest kontrola i wspomaganie – procedura sprawowania nadzoru pedagogicznego nie przewiduje przesłuchiwania świadków.
– Ile kontroli w latach 2022-2025 przeprowadziło Kuratorium Oświaty w liceum Słowackiego i na czyj wniosek?
– W latach 2022-2025 Kuratorium Oświaty w Katowicach przeprowadziło trzy kontrole w I Liceum Ogólnokształcącym w Częstochowie. Dwie kontrole wynikały z pisma rodziców, jedna na wniosek Dyrektora ww. szkoły.
11 lutego 2022 r. przeprowadzono kontrolę w zakresie nadzoru dyrektora szkoły nad przestrzeganiem zasad oceniania i klasyfikowania oraz praw ucznia. W wyniku przeprowadzonej kontroli nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości w tym zakresie.
30 listopada 2023 r. przeprowadzono kontrolę w zakresie prawidłowości wykonywania przez dyrektora zadań z zakresu nadzoru pedagogicznego, wykorzystywania kompetencji rady pedagogicznej w roku szkolnym 2022/2023, prawidłowości dokonywania oceny pracy nauczycieli, prawidłowości merytorycznej i metodycznej prowadzonych zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. W wyniku przeprowadzonej kontroli nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości w tym zakresie.
8 marca 2024 r. przeprowadzono kontrolę w zakresie przestrzegania wewnątrzszkolnych zasad oceniania i klasyfikowania uczniów. W wyniku przeprowadzonej kontroli dyrektorowi szkoły wydano jedno zalecenie.
– Czy Kuratorium otrzymywało skargi rodziców lub uczniów liceum i czego dotyczyły?
– W lutym 2024 r. wpłynęła skarga rodzica na nauczyciela I Liceum Ogólnokształcącego im. Juliusza Słowackiego w Częstochowie. Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, Rzecznik Dyscyplinarny właściwy w sprawach Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Wojewodzie Śląskim wszczął postępowanie wyjaśniające na polecenie organu, który go powołał. Postępowanie zakończyło się skierowaniem wniosku do Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli.
– Czy do Kuratorium Oświaty wpływały w ostatnich latach skargi wnioskowane przez pracowników I LO Słowackiego w Częstochowie?
– Na podstawie dokumentacji zgromadzonej w Delegaturze Kuratorium Oświaty w Częstochowie informuję, że nie zawiera ona żadnej informacji lub skargi od nauczycieli, dyrektora czy innych pracowników szkoły dotyczącej konfliktu w I Liceum Ogólnokształcącym im. Juliusza Słowackiego w Częstochowie pomiędzy nauczycielami a dyrektorem szkoły.
Ponadto należy nadmienić, że sprawy z zakresu prawa pracy (relacji pracodawca-pracownicy) nie leżą w kompetencjach kuratora oświaty. Zakres jego działalności w ramach prowadzonego nadzoru pedagogicznego określa art. 55 ust 2 ustawy Prawo oświatowe. Kuratorium oświaty nie posiada kompetencji ani nie dysponuje narzędziami do rozwiązywania sporów pracowniczych. Sprawy ze stosunku pracy są rozstrzygane przez sądy pracy.
Przez lata pozytywnie oceniano pracę dyrektor Kaim
Głos w sprawie zabrało także Ministerstwo Edukacji Narodowej – Anna Małgorzata Dakowicz-Nawrocka, zastępca dyrektora Departamentu Kształcenia Ogólnego:
„Odpowiadając na pismo z 3 lutego 2025 r. Departament MEN uprzejmie wyjaśnia kwestie zawarte w pytaniu:
Na jakiej podstawie zadecydowano o kontroli Kuratorium Oświaty w I LO chociaż śp. Pani Dyrektor Małgorzata Kaim informowała o toczącym się postępowaniu wyjaśniającym i przesłuchaniach, w których bierze udział? Jakie były przesłanki przeprowadzenia kontroli wobec takich okoliczności?
Ministerstwo Edukacji Narodowej wystąpiło do Śląskiego Kuratora Oświaty, organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad I Liceum Ogólnokształcącym im. J. Słowackiego w Częstochowie o przekazanie informacji dotyczących działań kontrolnych w ww. liceum.
Na podstawie otrzymanych wyjaśnień w sprawie ustalono, że 17 października 2023 r. Pani dyrektor Małgorzata Kaim wystąpiła do Delegatury Kuratorium Oświaty w Częstochowie z wnioskiem o dokonanie oceny jej pracy. 15 stycznia 2024 r. otrzymała wyróżniającą ocenę pracy. W związku z dokonywaniem oceny ww. w tej sprawie wypowiedział się również organ prowadzący, rada pedagogiczna i działające w szkole związki zawodowe. W szkole działa 7 organizacji związkowych: pięć wyraziło pozytywną opinią nt. współpracy dyrektora szkoły ze związkami zawodowymi, dwa związki nie przysłały opinii.
Z opinii rady pedagogicznej z 7 listopada 2023 r., podpisanej w imieniu członków rady pedagogicznej przez protokolanta, wynika, że rada pedagogiczna pozytywnie ocenia pracę dyrektora szkoły. Jej zdaniem, dyrektor doskonale organizuje pracę zgodnie z przepisami oświatowymi oraz regulaminami wewnętrznymi. Na uwagę zasługuje szczególna dbałość o system informowania i sprawny obieg dokumentacji. M. Kaim zapewnia pomoc nauczycielom w realizacji ich zadań i doskonaleniu zawodowym.
Organ prowadzący [Urząd Miasta Częstochowy] również bardzo wysoko ocenił pracę Pani dyrektor przydzielając jej maksymalną możliwą do uzyskania liczbę punktów.
Od 2015 r. w I Liceum Ogólnokształcącym im. Juliusza Słowackiego w Częstochowie przeprowadzone zostały następujące kontrole:
2.11.2015 – kontrola doraźna w zakresie prawidłowość wykonywania przez dyrektora zadań w zakresie nadzoru pedagogicznego, zgodności zatrudniania nauczycieli z wymaganymi kwalifikacjami, wykorzystywania kompetencji rady pedagogicznej. W protokole kontroli nie wydano zaleceń.
10.05.2018 – kontrola doraźna w zakresie przestrzeganie praw dziecka i praw ucznia w szkole. W protokole kontroli nie wydano zaleceń.
12.12.2019 – kontrola w związku z oceną pracy dyrektora szkoły. W protokole kontroli nie wydano zaleceń.
11.02.2022 – kontrola doraźna w zakresie nadzór dyrektora szkoły nad przestrzeganiem zasad oceniania i klasyfikowania oraz praw ucznia w związku z interwencją. W protokole kontroli nie wydano zaleceń.
8.03.2024 – kontrola doraźna w zakresie przestrzeganie wewnątrzszkolnych zasad oceniania i klasyfikowania uczniów. W protokole kontroli wydano jedno zalecenie: Wzmocnić nadzór pedagogiczny nad stosowaniem przez nauczyciela chemii ustalonych w statucie szkoły zasad oceniania uczniów.
7 stycznia 2025 r. do Delegatury KO w Częstochowie wpłynęło pismo Rzecznika Praw Dziecka dotyczące przekazania informacji na temat kontroli przeprowadzonych w I Liceum Ogólnokształcącym im. Juliusza Słowackiego w Częstochowie oraz wdrożenia w szkole standardów ochrony małoletnich. Ponieważ podczas ostatniej kontroli doraźnej dyrektor otrzymała zalecenie, a nie przeprowadzono kontroli jego realizacji, zaplanowano jej przeprowadzenie na 8 stycznia 2025 r. Zgodnie z procedurą Pani dyrektor została poinformowana o terminie kontroli, jej programie i tematyce 7 stycznia 2025 r. Tego samego dnia, tj. 7 stycznia 2025 r., do Delegatury wpłynęła pisemna informacja Pani dyrektor Małgorzaty Kaim, że w dniach 8-13 stycznia 2025 r. będzie uczestniczyła w toczącym się wobec niej postępowaniu wyjaśniającym. Podkreślić należy, że prowadzenie postępowań wyjaśniających nie należy do kompetencji Delegatury i jej pracownicy nie mają wiedzy o tym wobec kogo i w jakim terminie są prowadzone. W związku z powyższym, wskazany został nowy termin kontroli, który ustalono na 14 stycznia 2025 r. Z uwagi na zaistniałe 14 stycznia 2025 r. tragiczne wydarzenie kontrola nie odbyła się.
Podkreślić należy, że Kuratorium Oświaty w Katowicach nie było informowane o konflikcie nauczycieli z dyrektorem, nikt też (ani dyrektor, ani nauczyciele czy rodzice lub uczniowie) nie zwracał się do Kuratorium z prośbą o pomoc. (…)”.
Prokurator nie dał dyrektor szkoły szans na obronę
W sprawie decyzji Prokuratury Okręgowej w Gliwicach, przekazanej przez rzeczniczkę prasową, Karinę Spruś, a zwłaszcza w odniesieniu do uzasadnienia prokuratury, głos zabrał prawnik:
„Komunikat prokuratury nie ma w istocie żadnej mocy prawnej. Podkreślenia bowiem wymaga, iż zgodnie z 42 ust. 3 Konstytucji RP, każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu. Wynikająca z ww. przepisu fundamentalna wręcz zasada domniemania niewinności nie może być przy tym przełamana samym komentarzem prokuratury, w szczególności iż wydana decyzja procesowa definitywnie zamyka możliwość dalszego prowadzenia sprawy. Co więcej, tego rodzaju „ferowanie wyroków” przez organy ścigania ocenić należy jednoznacznie negatywnie, albowiem w zaistniałych realiach z oczywistych przyczyn Małgorzata Kaim nie dysponuje możliwością obrony swych praw ani poddania ww. oceny rozstrzygnięciu niezawisłego sądu.
Uwzględniając zatem znane przypadki błędów prokuratury, kończące się głośnymi uniewinnieniami, nie sposób przyjąć, aby wspomniany komunikat mógł stanowić coś więcej, niż wyłącznie jeden z głosów w szerokiej dyskusji nad sytuacją Zmarłej, przy czym dokonanie finalnej oceny dorobku ww. osoby powinno odbyć się nie na sali sądowej lecz z uwzględnieniem ponad trzydziestoletniej pracy w I Liceum Ogólnokształcącym i prezentowanego przez nią podejścia do uczniów i współpracowników.”
Rodzina i bliscy Małgorzaty Kaim, dyrektorki I Liceum Ogólnokształcącego im. J. Słowackiego w Częstochowie zamierzają walczyć o dobre imię zmarłej, tym bardziej, że wciąż toczą się postępowania w Sądzie Pracy w Częstochowie oraz w prokuraturze w Lublińcu.
Renata R. Kluczna
