Odmowa pracodawcy (jak również niezapłacenie pracownikowi za czas, którego nie mógł on odpracować) może rodzić podejrzenie dyskryminacji.
Państwowa Inspekcja Pracy przyjęła, że wyjście prywatne pracownika niepełnosprawnego może zostać odpracowane nie tylko w tej samej dobie pracowniczej, ale także w innych dniach. Według Komisji Prawnej Głównego Inspektora Pracy z dnia 28 października 2014 roku (GNP-152-0020-3-2/14, publ. Ubezpieczenia i Prawo Pracy, 17/2017, str. 41) pracownicy niepełnosprawni mają prawo odpracowywać wyjścia prywatne na takich samych zasadach jak pozostali pracownicy. Kwestia odpracowania wyjścia prywatnego przez pracowników z niepełnosprawnością nie została precyzyjnie uregulowana w przepisach. Dlatego, aby rozwiać wątpliwości wokół zagadnienia, które wiąże się z czasem pracy osób z niepełnosprawnościami, zwróciłem się do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z prośbą o interpretację przepisów w tej sprawie.
Czas pracy osób z niepełnosprawnościami został uregulowany w szczególny sposób w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Umocowanie w prawie Uregulowania prawne dotyczące czasu pracy osób z niepełnosprawnościami zostały zawarte w art. 15 i 16.
Art. 15
1. Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.
2. Czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
3. Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych.
Art. 16
1. Przepisów art. 15 nie stosuje się: 1) do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz 2) gdy na wniosek osoby zatrudnionej lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.
W tej sprawie swoje Stanowisko wyraziło Państwowa Inspekcja Pracy „Inspektor Pracy” nr 5 w artykule „Pracownik z niepełnosprawnością a wyjście prywatne”– Odpracowanie wyjścia prywatnego przez pracowników z niepełnosprawnością.
A moje pytania do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej brzmiały tak:
„* Czy odpracowanie wyjścia prywatnego przez pracowników z niepełnosprawnościami – zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy i objętych sztywnymi normami czasu pracy – w tej samej dobie to jedyna zgodna z prawem możliwość, w której pracodawca może zezwolić pracownikowi na odpracowanie wyjścia prywatnego?
* Czy może jednak dopuszczalne jest odpracowanie wyjścia prywatnego przez osoby z niepełnosprawnościami w dowolnym momencie?
* Czy, pracodawca może odmówić niepełnosprawnemu pracownikowi możliwości korzystania ze zwolnienia od pracy w celu załatwienia spraw osobistych, wówczas gdy osoba niepełnosprawna nie może odpracować czasu wykorzystanego na takie zwolnienie?
* Czy brak zapłaty pracownikowi za czas, w którym pracownik korzystał ze zwolnienia, którego nie mógł odpracować, jest zgodny z prawem?
* Czy Ministerstwo może na podstawie rozporządzenia/ustawy uregulować tę kwestię?
* Czy podejmie działanie w opisanej sprawie ?”
Co na to Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej:
„Zgodnie z art. 151 § 21 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465, z późn. zm.), nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych czas odpracowania zwolnienia od pracy, udzielonego pracownikowi, na jego pisemny wniosek, w celu załatwienia spraw osobistych.
Jednakże zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 44) czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Natomiast czas pracy osoby niepełnosprawnej – zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych.
Wskazane wyżej normy czasu pracy obowiązujące pracowników niepełnosprawnych należy uznać za sztywne i nieprzekraczalne (a nie przeciętne na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym). Dobowy i tygodniowy czas pracy osoby niepełnosprawnej charakteryzuje się brakiem możliwości „uśredniania” go w okresie rozliczeniowym.
Mając na uwadze powyższe, zdaniem Biura, pracownik niepełnosprawny (zatrudniony na pełny etat), może odpracować czas zwolnienia od pracy w celu wyjścia prywatnego jedynie w dniu, w którym z takiego zwolnienia skorzystał.
Jednakże naszym zdaniem, pracodawca nie może odmówić niepełnosprawnemu pracownikowi możliwości korzystania ze zwolnienia od pracy w celu załatwienia spraw osobistych, wówczas gdy osoba niepełnosprawna nie może odpracować czasu wykorzystanego na takie zwolnienie albo wtedy gdy takie odpracowanie powoduje przekroczenie norm czasu pracy przewidzianych w art. 15 ustawy o rehabilitacji (.…).
Odmowa pracodawcy (jak również niezapłacenie pracownikowi za czas, którego nie mógł on odpracować) może rodzić podejrzenie dyskryminacji.
Przedstawiając powyższe uprzejmie informujemy, że Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie jest uprawnione do dokonywania powszechnie obowiązującej wykładni przepisów prawa, w tym do analizowania oraz rozstrzygania konkretnych stanów faktycznych powstałych na gruncie ich stosowania. Poglądy prawne Biura nie są zatem wiążące dla stron stosunku pracy, sądów i organów administracji publicznej.
Z kolei jedynymi organami uprawnionymi do wykładni przepisów prawa są sądy, do których należy rozstrzyganie sporów stron stosunku pracy (pracowników i pracodawców) powstałych na tle stosowania przepisów prawa pracy.
Jednocześnie Biuro informuję, że nie są obecnie prowadzone prace legislacyjne nad wprowadzeniem możliwości odrabiania wyjścia prywatnego w innym dniu niż miało miejsce to wyjście.
Biuro dokłada też wszelkich starań, aby w najlepszy sposób wspierać i chronić osoby niepełnosprawne na rynku pracy. Postulaty napływające od obywateli, a w szczególności ze środowiska osób niepełnosprawnych, są w miarę możliwości brane je pod uwagę przy projektowaniu zmiany w systemie rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
Odpowiedzi udzielił Andrzej Łosiewicz Zastępca Dyrektora Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.”
Artur Gawroński
