W „Monitorze Polskim” opublikowano Uchwałę nr 27 Rady Ministrów z 16.02.2021 r. w sprawie przyjęcia Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030. Uchwała weszła w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia.
Ministerstwo Sprawiedliwości zostało wskazane jako koordynator działania, które zakłada wprowadzenie w miejsce instytucji ubezwłasnowolnienia modelu wspieranego podejmowania decyzji, zapewniającego każdej osobie możliwość podejmowania decyzji we własnych sprawach w maksymalnym możliwym zakresie. W sytuacjach, kiedy będzie to potrzebne, osobie zapewnione zostanie adekwatne wsparcie przy podejmowaniu decyzji. Formy zastępczego podejmowania decyzji będą stosowane jedynie w przypadkach całkowitego braku możliwości ustalenia (w tym interpretacji) woli danej osoby. Okres ważności działania zaplanowano na lata 2021-2025.
Obecnie trwają prace na etapie konsultacji z interesariuszami (w szczególności z organizacjami pozarządowymi i innymi zainteresowanymi podmiotami), co umożliwi ustalenie, jakiego wsparcia w funkcjonowaniu społecznym potrzebują i oczekują osoby z niepełnosprawnościami. Zainteresowani wzięciem udziału we wstępnych konsultacjach, mogą to zrobić pomocą formularza umieszczonego pod adresem: https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/model-wpieranego-podejmowania-decyzji
Został również utworzony adres e-mailowy dedykowany reformie: reformaubezwlasnowolnienie@ms.gov.pl
Aktualny stan prawny
Regulacje dotyczące ubezwłasnowolnienia zostały zawarte w Kodeksie cywilnym. Uregulowana została instytucja ubezwłasnowolnienia całkowitego i skutki braku zdolności do czynności prawnych. Ponadto, dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.
Orzeczenie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia może zapaść tylko po rozprawie. W postanowieniu sąd orzeka, czy ubezwłasnowolnienie jest całkowite, czy też częściowe i z jakiego powodu zostaje orzeczone. Sąd, który orzekł ubezwłasnowolnienie, zarządza przesłanie sądowi opiekuńczemu odpisu prawomocnego postanowienia, którym orzekł ubezwłasnowolnienie. W razie oddalenia wniosku sąd zawiadamia sąd opiekuńczy o ewentualnej potrzebie ustanowienia kuratora dla osoby niepełnosprawnej. Orzeczenie sądu w przedmiocie ubezwłasnowolnienia może zostać zaskarżone apelacją. Sąd uchyli ubezwłasnowolnienie, gdy ustaną przyczyny, dla których je orzeczono. Nadto sąd może w razie poprawy stanu psychicznego ubezwłasnowolnionego zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe. O ubezwłasnowolnieniu decyduje przede wszystkim aktualny stan zdrowia chorego oraz aktualnie występujący interes chorego w jego ubezwłasnowolnieniu lub potrzeba udzielenia mu pomocy do prowadzenia jego spraw. Uchylenie lub zmiana rodzaju ubezwłasnowolnienia możliwe są w sytuacji, gdy istnieje prawomocne postanowienie orzekające ubezwłasnowolnienie i gdy ustaną przyczyny, dla których je orzeczono. Wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu może złożyć między innymi ubezwłasnowolniony, prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich.
red.