Córka generałaaa Pochodziła z rodziny tak tradycyjnej, że aż do bólu stereotypowej. Rodowód szlachta sandomierska. Zawód ojca – wyższy oficer sztabowy w armii Cara Mikołaja II, absolwent petersburskiej Akademii Sztabu Generalnego, zawód matki – przy mężu, gospodyni domowa…
Miejsce urodzenia – Charków, 1908 r. Ojciec – Józef Dowbor Muśnicki, lojalnie służąc Carowi zachował wiarę katolicką (co blokowało karierę w armii rosyjskiej) i sentyment do tradycyjnego obrazu Ojczyzny Polski. Dzieci miał czworo, chowanych surowo w zgodzie z tradycją. Rosyjskość wychodziła z generała w mowie, słowie i obyczaju; nawet gdy mundur generalski nosił już polski, nawet, gdy orężnie zdobywał dla Polski Wielkopolskę…Wspominane było jego wystąpienie podczas międzywojennych uroczystości święta państwowego 3 Maja: „otczizna nasza razdzielona była na tri zabori, jeden wziali Germańcy, wtoryj Awstriacy, a resztu my..” Ale ta rosyjskość nie przeszkadzała mu w byciu ofiarnym patriotą. Tak jak i okazywana surowość ojca, ziemianina w podpoznańskim dworku, nie przeszkodziła w rozpieszczeniu szalonej panienki – córki Janiny.
Janina była jak Basia Wołodyjowska: wstręt do robótek ręcznych, miłość do jazdy konnej, szermierki, strzelania z pistoletów. Planowała karierę śpiewaczki, ukończyła nawet poznańską Akademię Muzyczną. Ale prawdziwą jej miłością stały się samoloty. Trzeba było być córką upartego generała, trzeba było świat mężczyzn postawić na głowie by swoje marzenie zrealizować. Najpierw kurs szybowcowy w poznańskim Aeroklubie na Ławicy. Potem – jako pierwsza kobieta – ukończyła Szkołę Orląt w Dęblinie. Gorset przesądów był jeszcze silny; Janina była de facto pilotem, świetnym pilotem, lecz oficjalny dyplom uzyskała jako lotnik radiotelegrafista. W międzyczasie, w czasie szkolenia, jako pierwsza kobieta na świecie skoczyła na spadochronie z 5 tys metrów. Za mąż wyszła w czerwcu 1939 r, wybrany dzielił jej pasję: był instruktorem szybownictwa. Tylko rok , w którym zawarła małżeństwo, szczęściu nie sprzyjał.
Nic nie musiała; to był jej wybór. W początkach września na ochotnika dołączyła do ewakuowanej z Wielkopolski jednostki lotniczej. Wraz z jednostką przebyła szlak tułaczy pod bombami niemieckimi. 22 września w kresowym Husiatyniu jednostkę zagarnęły wojska sowieckie. Mogła wtedy zrzucić mundur, miała szansę na wolność. Nie; córka generała w mundurze polskiego porucznika lotnictwa z dumnie podniesiona głową poszła do niewoli. Jeszcze i tam mogła się uratować. Dla wielu Rosjan, służących w Armii Czerwonej, gen Dowbor Muśnicki był bohaterem z walk w I wojnie światowej, wielokrotnie oznaczanym najwyższymi rosyjskimi orderami. Lecz Janina, dumnie wyparła się ojca, bo honor nie pozwalał jej szukać ratunku przez protekcję. Była oficerem i dzieliła los oficerów w Ostaszkowie i Kozielsku. Jedynym jej przywilejem była oddzielona kocykiem od ogólnej sali prycza….
Wyobrażam sobie, jak z dumą i godnością, w kombinezonie lotniczym, z naszywką biało-czerwonej szachownicy, stała nad wielką mogiłą w katyńskim lesie…
Janina Lewandowska, córka gen Józefa Dowbor-Muśnickiego, porucznik rezerwy Wojska Polskiego, radiotelegrafista, pilot, instruktor szybownictwa i skoków spadochronowych, zabita w wieku 32 lat….Jedyna kobieta zabita w Katyniu.
