A może czas na demokracje

Spór o pieniądze budżetowe dla PiS przypomina dobitnie, że Polska nie jest państwem demokratycznym, choć tego rodzaju określenie zapisano w konstytucji. Demokracja zakłada równość szans aspirujących do objęcia władzy grup obywatelskich. O jakiej równości mówimy, gdy wybrane partie władzy otrzymują miliony wyrwane z kieszeni podatnikom, inne grupy są różnymi metodami ograniczane w możliwościach finansowych.

Przyjęty przed ćwierćwieczem model finansowania partii, zmienił je w centralnie zarządzane korporacje. Siła ugrupowań nie wynika z jakości i ilości mas członkowskich ani z utrzymywania zasobów wiernych sympatyków. Wystarczy, że technokraci raz na cztery lata przeprowadzą skuteczną kampanie marketingową, by mieć gwarantowane duże pieniądze. Ponieważ partia żyje z dotacji, nie musi mieć członków. Zatem, tak jak to widzieliśmy w tzw. Nowej Lewicy, lider może wyrzucić połowę aktywistów, by umocnić swą dyktatorską pozycję. Rozdział pieniędzy partyjnych jest poza kontrolą społeczną, jest przywilejem lidera umacniającym jego panowanie. Ten rak „partii wodzowskich” przerzuca się na struktury państwa. W miastach takich jak Częstochowa, o realnej obsadzie większości stanowisk publicznych decyduje warszawski aparat partyjny, pozycja polityków lokalnych zależy od ich umiejętności intryg dworskich.

Wykorzystywanie siły politycznej do gnębienia słabszej opozycji przechodziła bez echa, gdy chodziło o mniejsze partie. Nie było problemu pozbawienia subwencji „Nowoczesnej” czy PSL. Dziś mówi się o zagrożeniu demokracji, gdy ta metoda obróciła się przeciw PiS. Nie wnikając w kwestię sprawiedliwości, zauważyć należy: jest to chora sytuacja, gdy politycy rządzący mogą uznaniowo decydować o finansowaniu lub niefinansowaniu partii opozycyjnych. To nie ma nic wspólnego z kardynalnymi zasadami demokracji, to obraża naszą Konstytucję.

Spór o dotacje dla PiS może być okazją, by sytuację uzdrowić. Trzeba zmienić system finansowania, tak by zwiększyć bezpośredni wpływ wyborców na partie. Dobrym rozwiązaniem wydaje się wprowadzenie modelu podobnego do finansowania organizacji pozarządowej. Podatnik zyskałby prawo odpisania od podatku 1,5% i przekazanie tych pieniędzy wybranej partii, wybranemu politykowi na wybrany cel. Nie gdzieś tam ogólnie dla partii, ale konkretnie komu i na co… Chcąc uzyskać środki, partia musiałaby o nie stale zabiegać, w tym także uczciwie rozliczać się wobec donatorów. Przekazując pieniądze na wybrany cel, wyborca współdecydowały o działaniach swojej partii. O pozycji wewnątrz partii decydowałyby nie intrygi dworskie, ale umiejętność przekonywania wyborców. Koniec z centralizmem, koniec z bizantyjskością, koniec z partiami wodzowskimi i klanami zawodowych aktywistów.

Istotnym też walorem byłoby przełamanie oligopolu. Każde nowe ugrupowanie zyskiwałoby szansę na otrzymanie wsparcia finansowego. Każdy działacz partyjny czułby się bardziej lojalny wobec wyborców niż wobec politycznego lidera. Nie byłby szantażowany groźbami wyrzucenia z partyjnego gangu lub nie uzyskaniem pieniędzy na swoje działania.

Nie przetrwa system demokratyczny, jeśli staje się on przedmiotem eksploatacji przez niedemokratyczne korporacje politycznych przedsiębiorców. Nie istnieje demokracja, gdy brak równości szans w konkurowaniu o władzę. W Polsce banany nie rosną, nie twórzmy z naszej Ojczyzny bananowej republiki.

Jarosław Kapsa