Dziś, 5 grudnia obchodzony jest Światowy Dzień Gleb. Większość społeczeństw nigdy nie wiązała kwestii gleby z czystą wodą, klimatem czy bioróżnorodnością. W celu podniesienia problemu konieczności ochrony i zrównoważonego użytkowania gleb, Organizacja Narodów Zjednoczonych podczas 68. posiedzenia plenarnego w 2013 roku przyjęła rezolucję ustanawiającą 5 grudnia Światowym Dniem Gleby. Obecnie wydarzenia mające na celu zwiększanie świadomości społecznej o roli gleby w środowisku i życiu człowieka odbywają się w ponad 50 krajach, w tym także w Polsce.
Gleba na ogół kojarzona jest jako warsztat pracy rolnika, a jej rola sprowadzana jest do funkcji dostarczania żywności. Oczywiście funkcja ta jest kluczowa dla przetrwania ludzkości, a dzisiejsze rolnictwo stoi przed wieloma wyzwaniami – przede wszystkim musi produkować coraz więcej żywności, na takich samych areałach uprawowych. Z tego też powodu konieczna jest odpowiednia ochrona gleb, zarówno dla obecnych jak i przyszłych pokoleń.
Ale gleba to przede wszystkim element naturalnego środowiska, przeciwdziałający zmianom klimatycznym oraz mający kluczową rolę w cyklu hydrologicznym, w tym w zapewnieniu odpowiedniego spływu wód gruntowych, ochrony przed powodziami i suszami. Niezmiernie ważną funkcją gleby jest jej rola w oczyszczaniu środowiska, przepływie energii i krążeniu materii w ekosystemach, a tym samym jej wpływ na stabilność rozmaitych ekosystemów.
Gleba stanowi zewnętrzną powłokę lądów naszej planety. Pomimo, iż miąższość tej cienkiej, aktywnej biologicznie strefy nie przekracza na ogół kilkudziesięciu centymetrów, wywiera ona decydujący wpływ na wszystko co się dzieje na powierzchni Ziemi. Gleba jest niezbędna dla życia. Stanowi środowisko rozwoju korzeni roślin, ma zdolność długotrwałego magazynowania wody dostępnej dla roślin, jest magazynem składników odżywczych i stwarza warunki do rozwoju organizmów roślinnych i zwierzęcych. Jest siedliskiem niezliczonej ilości mikroorganizmów decydujących o przebiegu różnorodnych procesów biochemicznych. To właśnie w glebie, a nie ponad jej powierzchnią, występuje największa bioróżnorodność.
Również funkcje gleby mogą być różne, na przykład gleby uprawnej, leśnej, czy też miejskiego skweru. Ta wielka różnorodność gleb odzwierciedla ich wyjątkową pozycję wśród innych komponentów środowiska.
Gleba sama w sobie stanowi niezwykły system ochronny, zdolny do zatrzymywania i unieszkodliwienia wielu niepożądanych składników, które stają się mniej groźne dla środowiska. Ta unikatowa właściwość nie jest jednak nieograniczona. Jeśli gleba jest wykorzystywana do składowania rozmaitych odpadów, zdolność ich unieszkodliwiania może zostać utracona. Gleba ulega wówczas degradacji, a jej aktywność biologiczna zostaje ograniczana. Przywrócenie glebie jej pierwotnych właściwości jest niezmiernie trudne i wymaga długiego czasu.
Dzięki zaawansowanym technologicznie badaniom, w powiązaniu z dynamicznie rozwijanym modelowaniem zmian klimatu, naukowcy mają możliwość monitorowania stanu gruntów. W wyniku badań gleboznawców, wypracowywane są metody właściwego gospodarowania zasobami glebowymi, co z kolei umożliwia skuteczne zapobieganie degradacji gleby – najcenniejszego zasobu naturalnego Planety Ziemi.
red.
* Materiał dofinansowany ze środków WFOŚiGW w Katowicach
** https://www.wfosigw.katowice.pl/
