Na rynku wydawniczym właśnie ukazał się pierwszy w Polsce kompleksowy zbiór informacji o skutecznej walce ze smogiem. Publikacja wyróżnia się spośród innych bardzo prostą i dostępną formą przekazu. Poradnik adresowany jest do przeciętnego Kowalskiego. Pionierski projekt wydawniczy jest odpowiedzią na najpilniejszy i najpoważniejszy problem jakim jest smog. Większość ludzi nie wie, skąd się biorą zanieczyszczenia powietrza, nie mają pojęcia, że sami wpływają na tworzenie się smogu. Mało kto wie, jak się przed nim chronić. Celem realizowanego projektu było pokazanie mieszkańcom, co robią niewłaściwie paląc w przydomowych piecach. Z poradnika dowiedzieli się także, jak przeciwdziałać powstawaniu smogu. Poradnik ma walory nie tylko edukacyjne, ale i profilaktyczne. W publikacji znalazły się informacje o tym, czym jest smog, jak mu zapobiegać oraz jaki ma wpływ na zdrowie człowieka.
Co to takiego ten smog?
Smog to nienaturalne zjawisko, które powstaje za sprawą człowieka. Sami jesteśmy głównymi winowajcami, chociaż swoje pięć groszy zawsze dorzuca pogoda.
O tym, że smog naprawdę zabija, i że nie wolno go lekceważyć przekonali się mieszkańcy Londynu w 1952 roku. W ciągu czterech dni zmarło 4 tysiące osób. W następnych dniach z powodu smogu zmarło 12 tysięcy ludzi.
Jeśli masz swój ogródek, a w okolicy ktoś pali w piecu lub w kominku śmieciami bądź innym świństwem, a nie daj Boże robisz to Ty sam, to żywność na całym terenie wcale nie jest zdrowa. Trujące substancje opadają na glebę oraz snują się do wysokości kilku metrów nad ziemią. Pył zatruwa więc warzywa, owoce i wszelkiego typu płody rolne, bo przedostaje się do roślin poprzez ich system korzeniowy. Pomidory, marchew, jabłka mogą być tak naszpikowane związkami chemicznymi, że Twoje warzywa i owoce nie tylko nie zawierają już żadnych witamin, ale wręcz są trujące. Mówienie więc, że „mam zdrowe ogórki, pietruszkę i inne rośliny z warzywnika” – jest nieprawdą.
Prosty przykład. Badania naukowców u jednego rolnika dowiodły, że jaja pochodzące od jego wolnowybiegowych kur są trujące. Kury, dziobiąc na podwórku trawę, zjadały pył zawieszony, który opadł na ziemię. Smog pochodził z komina domu właściciela kur. O ironio… rolnik truł przez lata siebie, swoją rodzinę oraz ludzi, którym jajka sprzedawał jako swojskie.
Smog szkodzi więc nie tylko ludziom, ale i zwierzętom i roślinom.
Jeśli jest bezwietrznie, a do tego wilgotno, wtedy szkodliwy smog nie unosi się do góry, ale pozostaje blisko ziemi. Wówczas tworzy się niewidoczna gołym okiem chmura smogu, której ruch odbywa się jedynie w poziomie lub w dół, a szkodliwe pyły nie ulatniają się do atmosfery.
Smog to bardzo szkodliwa dla człowieka mieszanina różnego rodzaju niebezpiecznych związków chemicznych, z których wiele jest toksycznych. Na ludzki organizm działa niczym trucizna, a do tego smog jest bardzo rakotwórczy.
Dlaczego powinniśmy bać się smogu?
Smog jest przyczyną wielu chorób, które ostatecznie prowadzą do śmierci.
Nawet krótkotrwały kontakt ze smogiem wywołuje: bóle głowy; stany zapalne dróg oddechowych, w tym podrażnienia gardła, przeziębienia i zapalenia płuc; podrażnienia oczu, krtani i tchawicy; zmęczenie; obniżenie sprawności fizycznej.
Smog jest bezbarwny i nie ma zapachu. Jego cząsteczki są tak maleńkie, że ludzkie oko nie może ich dojrzeć.
Smog składa się ze związków chemicznych – z tlenków azotu, siarki, węgla i węglowodorów aromatycznych oraz metali ciężkich, w tym kadmu, rtęci i ołowiu. W chmurze smogu znajdują się również trujące dioksyny i toksyczne furany.
Najgroźniejsze dla człowieka są jednak pyły zawieszone i benzo(a)piren – silnie rakotwórczy związek chemiczny. Pył zawiera drobiny kurzu, popiołu, sadzy oraz piasku, a nawet ogumienia.
Najbardziej trującymi substancjami, obecnymi w smogu, są pyły zawieszone, które są tak niewielkie, że nie można zobaczyć ich gołym okiem. Są mniejsze od średnicy ludzkiego włosa, a im cząsteczka jest drobniejsza, tym głębiej wnika do naszego organizmu. Pyły zawieszone, wdychane przez człowieka najpierw trafiają do pęcherzyków płucnych, a stamtąd przenikają do krwi. Wtedy pojawia się alergia, wzrasta ryzyko zachorowania na astmę i upośledza się układ oddechowy i rozrodczy. Smog zagraża również układowi krążenia: zapycha tętnice i nierzadko jest przyczyną miażdżycy; prowadzi do arytmii serca, co w efekcie stwarza ryzyko zawału serca czy udaru mózgu. Oddychanie smogiem powoduje niewydolność serca, co prowadzić może do nagłej śmierci sercowej.
Im więcej smogu, tym bardziej rośnie ryzyko pojawienia się różnych chorób.
Wieloletni kontakt z zanieczyszczonym powietrzem prowadzi do rozwoju nowotworów złośliwych, takich jak rak płuca, zatok, jamy ustnej, gardła i krtani, przełyku, nerek. Odpowiedzialny jest za to silnie rakotwórczy związek chemiczny o nazwie benzo(a)piren. Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że smog odpowiada za 15 proc. wszystkich zgonów z powodu raka płuc i za aż 30 proc. innych nowotworów. Oddychanie szkodliwym powietrzem, którego trujące substancje dostają się do organizmu człowieka powoduje również nowotwory pęcherza moczowego, mózgu i szyjki macicy.
Długotrwała styczność ze smogiem, oprócz zmian nowotworowych, może prowadzić do osłabienia układu odpornościowego oraz do niewydolności nerek i wątroby. Szacuje się, że przyczyną 45 tys. przedwczesnych zgonów w Polsce jest właśnie smog.
Komu zagraża najbardziej?
Smog jest szczególnie groźny dla osób starszych (powyżej 65 roku życia), osób otyłych, osób chorujących na cukrzycę i przewlekle choroby układu oddechowego oraz dla alergików. Smog przyczynia się też do szybszego starzenia się układu nerwowego, a nawet zwiększa ryzyko choroby Alzheimera i demencji.
Zanieczyszczenia powietrza są jednak najgroźniejsze dla dzieci i to już w okresie płodowym. Mogą powodować wady wrodzone. Kobieta w ciąży, która oddychała smogiem rodzi dziecko mniejsze, tak pod względem wagi, jak i długość ciała. Prawdopodobnie substancje zawarte w smogu upośledzają przepływ krwi przez łożysko, w wyniku czego płód rozwija się wolniej.
Dziecko osiąga słabsze umiejętności poznawcze, językowe i motoryczne w pierwszych latach po urodzeniu niż mogłoby osiągnąć, gdyby jakość powietrza była lepsza. Dzieci, których mamy w czasie ciąży oddychały zatrutym powietrzem mają niższy iloraz inteligencji, osiągają gorsze wyniki w szkole, mają problemy z koncentracją. Zauważono także, że dzieci w wieku przedszkolnym, mieszkające na terenach, gdzie występuje smog, częściej chorują na infekcje górnych dróg oddechowych.
Dlaczego dzieci są najbardziej narażone na negatywne skutki oddychania smogiem? Po pierwsze dlatego, że układ oddechowy dziecka jest jeszcze niedojrzały, a drogi oddechowe wąskie i krótkie. Po drugie, dziecko oddycha szybciej niż dorosły (człowiek w sile wieku bierze 16–20 oddechów na minutę, noworodek aż 40), a w dodatku maluchy oddychają ustami, a nie przez nos, który jest w stanie zatrzymać część zanieczyszczeń.
I sprawa najważniejsza, smog osadza się blisko gruntu przy ziemi, dlatego dzieci, ze względu na niewysoki wzrost wdychają go znacznie więcej, niż wyżsi dorośli.
Poradnik wydały Fundacja Cemex BUDUJEMY PRZYSZŁOŚĆ oraz Fundacja 7 dni. Trafił on do mieszkańców małych miejscowości i wsi subregionu częstochowskiego.
W kolejnym numerze Tygodnika 7 dni przedstawimy fakty i mity dotyczące smogu.
