W kopalniach tysiące ludzi miało pracę i godziwy zarobek, a przy jednoczesnym posiadaniu gospodarstwa rolnego, stawiało ich w miejscu uprzywilejowanym w porównaniu z innymi regionami. Elektryfikacja odbyła się wcześniej niż w wielu innych częściach kraju. Kopalnie inwestowały w budowę dróg, ujęć wodnych i wodociągów. Przemysł wydobywczy wymuszał inwestycje w zakresie infrastruktury handlowej i kulturalno-oświatowej.
Poszczególne przedsiębiorstwa górnicze udzielały pomocy finansowej i materiałowej na budowę szkół, przedszkoli, remiz strażackich, które pełniły wówczas także rolę świetlic, bibliotek czy sal kinowych. KRŻ „Grodzisko” partycypowało w budowie otwartego basenu i MDK w Kłobucku. Posiadany tabor samochodowy dla dowozu do pracy wielotysięcznej załogi, pozwalał wieluset pracownikom na udział w organizowanych przez zw. zawodowe i organizację młodzieżową ZMS w m.in. w KRŻ „Dźbów” wycieczkach krajoznawczych po kraju, wyjazd na mecze piłkarskie na Stadionie Śląskim w Chorzowie czy mistrzostwa świata na żużlu we Wrocławiu. Z inicjatywy ZO ZZG w Częstochowie i ZP ZMS zorganizowano rejs statkiem po Wiśle z Warszawy do Gdańska i z powrotem. Przez 9 lat do roku 1969 odbywały się spartakiady sportowe przedsiębiorstw w konkurencjach lekkoatletycznych, piłce nożnej, siatkowej, koszykówce i strzelectwie. Ostatnia spartakiada odbyła się na nowym stadionie wybudowanym w Dźbowie. Zakładowe koła PTTK zorganizowały rajdy piesze w Beskidach i Jurze Krakowsko-Częstochowskiej oraz obóz wędrowny w Sudetach. Przy osiedlach górniczych istniały kluby sportowe „Górnik” Dźbów, „Lot” Konopiska, „Olimpia” Huta Stara. Kopalnie wybudowały kilka zalewów wypoczynkowych w Pająku na rzece Konopce, w Kłobucku-Zakrzewie, w Pankach oraz u podnóża Sokolich Gór zasilany wodą z kopalni „Dębowiec”. W Konopiskach nadal działa górnicza orkiestra dęta, której dyrygentem był Kazimierz Jarosik, ojciec znanego muzyka prof. Jerzego Jarosika w Akademii Muzycznej Katowicach. Do dzisiaj istnieją pracownicze ogródki działkowe w Blachowni, Kłobucku i Dźbowie.
Działalność stowarzyszenia inżynierów i techników w kopalniach rud żelaza rozpoczęto w roku 1948, a organizacyjnie podlegała Stowarzyszeniu Hutników Polskich. Uchwałą Zjazdu Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Polskich Przemysłu Węglowego w 1950 roku kadrę inżynierów i techników, zatrudnionych w kopalniach rud żelaza zaliczono do właściwej dla ich zawodu branży górniczej. Powołany wówczas Oddział SITG w Częstochowie w swojej historii miał 9-ciu prezesów. Pierwszym został inż. Kazimierz Gajewski. Najdłużej 29 lat od roku 1989 do 2021 z 4-letnią przerwą był zastępca dyrektora OUG inż. Ryszard Przeździecki. Oddział skupiał inżynierów i techników przedsiębiorstw i kopalń rud żelaza z 4 regionów: częstochowskiego, staropolskiego, łęczyckiego i dolnośląskiego. Zrzeszał 522 członków, w 22 kołach. Dla porównania warto dodać, że w styczniu roku 1974 Stowarzyszenie liczyło 1.194 członków, w tym 403 inżynierów, 708 techników i 83 osoby innych specjalności. Zrzeszeni byli w Kołach Zakładowych, istniejących przy wszystkich przedsiębiorstwach górniczych, a także w OUG, Biurze Projektów „Biprorud”, Przedsiębiorstwie Geologiczno-Wiertniczym, TGR i ZKRŻ. Wielokierunkowa działalność odczytowa i szkoleniowa, przy dużej frekwencji członków i sympatyków, stawiała Oddział w rzędzie najbardziej prężnych stowarzyszeń naukowo-technicznych w Polsce. We wrześniu 1976 roku odbył się 700-tny cotygodniowy poniedziałek górniczy. Poniedziałki były ewenementem w całej NOT. Spotkania rozpoczynały się zawsze od prelekcji, prowadzonych przez wybitnych pracowników nauki, praktyków, ludzi techniki, socjologów, ekonomistów, historyków z najpoważniejszych ośrodków naukowych, uczelni, a także ludzi z branży. Nie sposób wyliczyć tematów, reprezentowanych instytucji i autorów, których zalecenia, wnioski czy sugestie inicjowały przemiany w pracy przedsiębiorstw i kopalń.
Organizowano konferencje naukowo techniczne, uczestniczono w kongresach, zjazdach i sympozjach technicznych wygłaszano referaty z dziedziny kopalnictwa rud żelaza, zgłaszano rzeczowe wnioski. Na rzecz miasta i środowiska wykonywano różne prace. W realizacji budowy Domu Technika, przewodniczącym Komitetu Budowy był członek SITG dyrektor ZKRŻ inżynier Ryszard Niewiarowski. W budowie tego obiektu aktywnie uczestniczyły firmy górnicze. Członkowie SITG brali czynny udział w organizowaniu ekspozycji poświęconej górnictwu rud żelaza w Pawilonach po Wystawie Przemysłowo Rolniczej z roku 1909 w parkach podjasnogórskich. W pierwszej połowie lat 70. pomagali w budowie „Promenady” w Dzielnicy Tysiąclecie, a w roku 1980 przy adaptacji kopalni „Szczekaczka” w Brzezinach na Kopalnię Zabytkową, którą w pierwszym roku istnienia odwiedziło około 7.500 osób. Organizowano liczne wycieczki krajowe i zagraniczne, których celem było zapoznanie się z najnowszymi osiągnięciami w szczególności w dziedzinie techniki. Od roku 1973 organizowana była Karczma Piwna Górnictwa Rud. I nieomylnym prezesem został dyrektor KRŻ „Grodzisko” inżynier Wacław Głowa. Działalność stowarzyszeniowa prowadzona w Kołach Zakładowych, z wyjątkiem „CEMEX-u”, wygasła pod koniec lat 80-tych.
Opracowanie o górnictwie rud żelaza według:
– Andrzeja Adamskiego „Górnictwo rud żelaza okręgu częstochowskiego 1994”
– Tadeusza Gębusia Almanach Częstochowy 2015 „Wpływ przemysłu wydobywczego rud żelaza na rozwój regionu częstochowskiego w latach 1945-1985”
– Kroniki i protokołów z zebrań Międzyzakładowego Koła Seniorów SITG w Częstochowie
Opracował: Eugeniusz Marchewka.
OPISY DO ZDJĘĆ:
1. 29.06.1970 r. – zwycięzcy Spartakiady Sportowej. Reprezentacja KRŻ „Dźbów”. Z pucharem dyrektor Marian Kula. W głębi zdjęcia – hałda skały płonnej kop. „Barbara”.
2. Lipiec 1969 r. – rejs statkiem po Wiśle z Warszawy do Gdańska i z powrotem, zorganizowany przez ZO ZZG w Częstochowie dla górników i ich rodzin.
3. Siedziba Dyrekcji KRŻ „Dźbów” (obecnie budynek mieszkalny ZGM).
4. Osiedle Górnicze Huta Stara zbudowane ze środków KRŻ „Osiny”.
ciąg dalszy w kolejnym numerze Tygodnika 7 dni
