Wielu Polakom wydaje się, że zmiany wprowadzane przez rząd w nierozumianych przez obywateli przepisach, nigdy nie będą ich dotyczyć. Polecenie, które 11 lipca bieżącego roku wydał miastom i gminom Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach jest idealnym przykładem na to, jak bardzo większość Polaków jest w błędzie. Sprawa dotyczy kosztów obsługi dwóch programów: „Opieka wytchnieniowa” oraz „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej”. W piśmie z urzędu wojewódzkiego czytamy: „środki na obsługę programów nie mogą być przekazywane organizacjom pozarządowym”. Co to oznacza dla przeciętnego Kowalskiego? Każdy, kto korzysta z pomocy społecznej bezpośrednio, bo jest osobą niepełnosprawną lub starszą bądź pośrednio – dla kogoś z rodziny, może zostać pozbawiony dotychczasowego wsparcia. Organizacje pozarządowe, które w trybie konkursu podjęły się realizacji programów mają – zdaniem urzędu wojewódzkiego – przestać otrzymywać z samorządów pieniądzy na m.in. obsługę, czyli na własną księgowość, kadry, prąd, czynsz etc. Częstochowskie organizacje już zapowiedziały, że zastanawiają się nad rezygnacją z pełnionych obowiązków wynikających z programów. Dlatego rodzina osoby niedołężnej lub niepełnosprawnej nie będzie już mogła korzystać z programu „Opieka wytchnieniowa” ani też osoby starsze i schorowane nie będą miały dostępu do programu „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej”. A wszystko za sprawą nowej interpretacji przepisów autorstwa Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, dotyczącej trwających od kilku miesięcy programów.
Urząd miasta Częstochowy wystosował pismo do Wydziału Rodziny i Polityki Społecznej Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, z prośbą o odstąpienie od stosowania nowej interpretacji.
W korespondencji do urzędu wojewódzkiego czytamy:
„W odpowiedzi na pismo z dnia 11 lipca 2022 informuję, że po zapoznaniu się z nową interpretacją dotyczącą kosztów obsługi Programu „Opieka wytchnieniowa” i „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej” oraz po dokonaniu jej szczegółowej analizy, dalsza realizacja ww. Programów
najprawdopodobniej nie będzie możliwa przez Gminę Miasto Częstochowa. W tym miejscu nadmieniam, że Gmina Częstochowa na przełomie maja i czerwca 2022 r., po rozstrzygnięciu otwartego konkursu ofert z zakresu pomocy społecznej, zawarła z organizacjami pozarządowymi i podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego, umowy na realizację ww. zadania publicznego. W samym zaś ogłoszeniu o konkursie już wskazano, że w ramach realizacji zadania zaplanowano również środki na jego obsługę. Takie też złożono oferty i na takich warunkach zawarto umowy z ww. podmiotami. Chcąc wprowadzić nową interpretację w życie, należałoby sporządzić stosowne aneksy [do zawartych już umów], które stałyby w sprzeczności co do warunków zaproponowanych w ogłoszeniu o otwartym konkursie ofert oraz złożonych przez realizatorów zadania harmonogramów i kosztorysów zadania, stanowiącymi załącznik do umowy. Dodatkowo, pragnę zwrócić szczególną uwagę na fakt, że podmioty,
którym zlecono realizację zadania, to stowarzyszenie, fundacja oraz spółdzielnia socjalna. Aktualne stanowisko MRiPS w zakresie dotyczącym braku możliwości przekazania środków na obsługę Programu organizacjom pozarządowym w świetle zawartych umów, w głównej mierze dyskryminuje takie podmioty jak stowarzyszenia czy fundacje. Określenie „organizacje pozarządowe” nie obejmuje podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, w tym spółdzielni socjalnych oraz firm prywatnych.
Jednocześnie wskazuję, że w momencie otrzymania informacji ze Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego o zmianie sposobu wydatkowania środków na obsługę Programu, organizacje pozarządowe rozpoczęły realizację zleconych zadań, w tym rozdysponowana została pierwsza transza środków przekazanych przez Wojewodę Śląskiego z Funduszu Solidarnościowego. W związku z powyższym, uprzejmie informuję, że interpretacje [w tym wypadku ministerstwa] nie są źródłem prawa, co skutkuje tym, że nie mają one charakteru wiążącego. (…) Brak możliwości przekazania organizacjom pozarządowym środków na obsługę Programu, spowoduje, że Gmina Częstochowa przestanie udzielać dodatkowego wsparcia dla osób niepełnosprawnych, które jest konieczne i niezbędne, uwzględniając ogromne zapotrzebowanie i zainteresowanie, które stale rośnie. Ponadto nowa interpretacja spowoduje konieczność zerwania zawartych umów z organizacjami pozarządowymi, z uwagi na niekorzystną dla nich zmianę finansowania zadań publicznych, które nie były przewidziane na etapie ogłaszania otwartego konkursu ofert oraz podpisywania umów. Ponowne ogłoszenie konkursu spowoduje ponad miesięczny przestój w realizowaniu usług, który z dużym prawdopodobieństwem zakończy się brakiem złożonych ofert.
Bartłomiej Sabat, Zastępca Prezydenta Miasta.”
Temat jest tak dalece bulwersujący, że aż trudno uwierzyć, by był realny. Redakcja 7 dni poprosiła więc o wyjaśnienia w tej sprawie Alinę Kucharzewską, rzeczniczkę wojewody śląskiego.
– Zarówno samorządy, jak i organizacje pozarządowe realizujące obydwa programy, składając wnioski kierowały się zapisami oferty, potem treścią umowy, która zawierała punkt dotyczący pokrycia kosztów obsługi programów – więc do czasu zakończenia ich realizacji, podpisane dokumenty mają moc prawną. W jaki sposób mają w tej sytuacji postąpić samorządy, by jednocześnie nie zostać posądzonym o złamanie dyscypliny finansów publicznych, wypłacając organizacja środki – zdaniem ministerstwie – bezprawnie lub o niedotrzymanie umów podpisanych z organizacjami pozarządowymi, co w wielu przypadkach zakończy się w sądzie?
– Wydatki związane z wykonaniem zadań w ramach umowy winny być ponoszone zgodnie z zasadą celowego, racjonalnego i oszczędnego wydatkowania środków publicznych. Zgodnie z zapisami programowymi gmina/powiat może otrzymać środki z Funduszu Solidarnościowego na realizację zadania, jeżeli usługi realizuje: samodzielnie, tj. przez pracowników ośrodka pomocy społecznej, urzędu gminy/powiatu lub gminnych/powiatowych jednostek organizacyjnych; zleca realizację usług organizacjom pozarządowym (o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie oraz podmiotom, o których mowa w art. 3 ust. 3 tej ustawy), zatrudnia pracowników realizujących usługi wskazanych przez uczestnika programu; kupuje usługi od podmiotów sektora prywatnego, z zastrzeżeniem klauzul społecznych.
Organizacje pozarządowe nie stanowią strony umowy zawartej pomiędzy Wojewodą Śląskim a Gminą/Powiatem. Umowa zawierana jest pomiędzy Wojewodą Śląskim a jednostkami samorządu terytorialnego i w swoich zapisach nie zawiera możliwości przekazywania przez gminy środków na
obsługę programów Funduszu Solidarnościowego organizacjom pozarządowym.
(…)
– Czy nowa „interpretacja” ministerstwa dotyczy umów podpisanych przed wejściem w życie tejże interpretacji, inaczej mówiąc, czy działa wstecz? W związku z tym pytamy: od kiedy wchodzi/weszła w życie nowa interpretacja?
– (…) W związku z zapytaniami w sprawie możliwości przekazywania w edycji 2022 programów Funduszu Solidarnościowego środków na obsługę programu organizacjom pozarządowym, którym Gmina/Powiat zleca realizację zadania, przekazaliśmy gminom stanowisko Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Ministerstwo wyjaśniło, że zgodnie z działem VII pkt 9 Programu „Opieka wytchnieniowa” – edycja 2022 oraz działem VI pkt 9 Programu „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej” – edycja 2022 wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta może pokryć koszty obsługi Programu w wysokości faktycznie poniesionej, nie więcej niż 2% środków przekazanych na realizację tego Programu. Należy zauważyć, że zapisy programowe w tej kwestii nie uległy zmianie. W związku z czym to Gmina/Powiat jest uprawniona do wydatkowania ww. środków i nie może ich przekazywać w przypadku zlecania realizacji zadania. To stanowisko odnosi się do organizacji pozarządowych, jednak stosowanie go należy analogicznie odnieść do wszystkich podmiotów, którym Gmina/Powiat zleca realizację zadania.
W związku z sygnalizowanymi wątpliwościami jednostek samorządu terytorialnego związanymi ze stosowaniem stanowiska Ministerstwa, zwróciliśmy się o dodatkowe wyjaśnienia do Biura Rzecznika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Czekamy na odpowiedź, którą udostępnimy także jednostkom realizującym programy.
***
Skoro czeka urząd wojewódzki, to i Tygodnik 7 dni poczeka na więcej informacji, bo z pewnością do tematu powrócimy.