Płynność finansowa przedsiębiorstwa to problematyczne zagadnienie, z jakim ciągle borykają się przedsiębiorcy w naszym kraju. Przeprowadzone badania w 2022 roku wskazują, iż średni poziom opóźnień w płatnościach wynosi około 52 dni, czy jest na to rada? Tak, prawo przychodzi nam z pomocą w mobilizowaniu naszych kontrahentów do terminowych płatności.
W transakcjach między przedsiębiorcami ustawodawca wyposażył wierzycieli w instrument, uprawniający ich do dochodzenia od swoich dłużników kosztów odzyskiwania należności, od dnia nabycia uprawnień do odsetek, czyli od dnia kiedy wierzytelność stała się wymagalna. Ów instrument został wprowadzony do polskiego porządku prawnego na mocy art. 6 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE i znajduje się w art. 10 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz.U.2023.711).
Na samym wstępie należy zaznaczy, że może być to wykorzystywane jedynie w transakcjach między przedsiębiorcami, czyli w obrocie profesjonalnym.
Zgodnie z art. 10 wymienionej ustawy wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, czyli od następnego dnia kiedy upłynął termin zapłaty, przysługuje od dłużnika bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności, która może wynosić odpowiednio:
* 40 euro – jeżeli wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5.000 zł;
* 70 euro – jeżeli wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5.000 zł, jednak nie przekracza 50.000 zł;
* 100 euro – jeżeli wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa 50.000 zł.
Jest to kwota zryczałtowana, gdyż nie odzwierciedla rzeczywistych kosztów odzyskiwania przez wierzyciela należności i ma dla niego stanowić rekompensatę w związku z nieterminową zapłatą przez dłużnika oraz ma ona zachęcać do terminowego regulowania należności.
Zgodnie z brzmieniem tego przepisu wierzyciel, jeżeli spełnił swoje świadczenie oraz nabył prawo do odsetek nie musi podejmować żadnych działań, a do przyznania mu prawa do rekompensaty wystarczy jedynie brak terminowej zapłaty dłużnika. Oznacza to, że wierzyciel nie musi informować dłużnika o opóźnieniu. Taka rekompensata może być połączona z odsetkami za opóźnienie, gdyż ustalenie ryczałtu w formie rekompensaty za koszty odzyskiwania należności nie wyklucza roszczeń wierzyciela w zakresie naprawienia szkody, która powstała w związku nieuregulowaniem płatności w terminie.
Należy również podkreśli, iż rekompensata nie przysługuje w walucie euro, tylko w polskich złotych. Wierzyciel powinien dokonać odpowiedniego przeliczenia kwot, przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne.
Ustawodawca przyjął regułę, że w związku z opóźnieniem w zapłacie należności wierzycielowi przysługuje jedno roszczenie o zapłatę rekompensaty za koszty odzyskiwania należności, jeżeli była to jedna transakcja handlowa. Oznacza to, że jeżeli wierzyciel wystawił kilka faktur w ramach jednej transakcji handlowej, niedopuszczalne jest żądanie rekompensaty od każdej wystawionej faktury, gdyż rekompensata przysługuje za należności z tytułu transakcji handlowej, czyli umowy, której przedmiotem może być odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi. Niedopuszczalna jest również cesja rekompensaty.
Kwestię przedawnienia roszczenia o rekompensatę za koszty odzyskiwania należności określa uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2021 r. (III CZP 37/20), która uznaje, że termin przedawnienia roszczenia o rekompensatę za koszty odzyskiwania należności określa art. 118 Kodeksu Cywilnego, czyli wynosi 3 lata, jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego.
Podsumowując – rekompensata za odzyskiwanie należności jest zryczałtowaną kwotą, która przysługuje wierzycielowi w związku z odzyskiwaniem należności i nie odzwierciedla rzeczywistych kosztów odzyskiwania przez wierzyciela należności. Nie trzeba ani udowadniać poniesienia tych kosztów, ani nawet podejmować formalnych działań, aby ich dochodzić od dłużnika. Rekompensata może być dochodzona obok odsetek za opóźnienie i obowiązuje jedynie w transakcjach między przedsiębiorcami, czyli w obrocie profesjonalnym, stanowiąc przydatne narzędzie mające nakłonić dłużników do terminowego regulowania należności.
***
Autorzy tekstu:
radca prawny Mariusz Turek
tel. 663-316-047
Dominik Włodarczyk
