Kto zyskał na upadku Huty?

Tereny pohutnicze zamiast „pracować” dla Częstochowy leżą odłogiem! Wtajemniczeni, którym rozsądku starcza, od lat zadają sobie pytanie: co dzieje się z terenami po byłej Hucie Częstochowa? Odpowiedź jedynie z pozoru jest prosta: należą do dwóch spółek Skarbu Państwa. Tylko po co?

   Naiwnością jest – co zgodnie przyznają eksperci – liczyć, że czystki w spółkach Skarbu Państwa zapowiadane przez rząd Tuska w ogóle będą miały miejsce. Po aferze taśmowej Serafina w mediach nie milkną głosy o zbędnych i zbiurokratyzowanych podmiotach. – Ze zdziwieniem przyjmuję tezę, że spółki Skarbu Państwa to normalne twory. Nie są nimi, bo podlegają polityce, więc ich decyzje nie są wolne od układów – mówi Leszek Balcerowicz, były wicepremier i były szef banku centralnego. Zdaniem Balcerowicza do głównych zadań polityka należy zdobywanie popularności, a jest to możliwe dzięki obsadzaniu swoimi stronnikami lukratywnych stanowisk w spółkach Skarbu Państwa. Były prezes NBP podkreśla, że w Polsce jest zbyt dużo urzędników, szczególnie z nadania partyjnego, co upolitycznia gospodarkę. – Wiadomo, że własność państwowa to własność polityków. To jest taka władza przez telefon, władza obsadzania stanowisk – dodaje Balcerowicz.
Częstochowskie spółki
   Nie musimy daleko szukać, bo i w Częstochowie działa kilka spółek Skarbu Państwa. Przyjrzyjmy się dwóm: Operatorowi ARP Sp. z o.o. i Regionalnemu Funduszowi Gospodarczemu S.A. Obie zarządzają pozaprodukcyjnym majątkiem po zlikwidowanej Hucie Częstochowa; Operator ma siedzibę w Warszawie, RFG w Częstochowie.
Garść wspomnień
   Huta Częstochowa (kiedyś) składała się z wydziałów produkcyjnych, ogromnego terenu ją otaczającego oraz jednostek usługowych, np. ośrodków wypoczynkowych. Pod koniec lat 90. dla pracowników i mieszkańców Częstochowy stało się jasne, że „stara” Huta chyli się ku upadkowi. W dużej mierze dzięki naciskom opinii społecznej rozpoczęto nerwowe poszukiwania inwestora, który – przejmując Hutę  –  byłby dla niej jedynym ratunkiem. Znaleziono… ukraiński Donbas. Firma ze wschodu zakupiła jednak wyłącznie majątek przemysłowy, a to czego nie chciała, przypadło nowo utworzonym spółkom Skarbu Państwa: Operatorowi i Regionalnemu Funduszowi Gospodarczemu (RFG). Zadaniem powstałych spółek było spłacenie długów Huty Częstochowa, które ciążyły na zakładzie mimo jego likwidacji. W ten sposób – można by rzec – „rozparcelowano” dawną Hutę Częstochowa. Upadły zakład długów miał grubo ponad miliard złotych, m.in. na rzecz urzędu skarbowego, ZUS-u i urzędu miasta Częstochowy. Na zaległe pieniądze czekali też pracownicy i firmy podwykonawcze.
   Operator i RFG podzieliły się (poza tym, co przejął Donbas) nieruchomościami, placówkami usługowymi oraz gruntami Huty, a także jej wierzycielami, czekającymi na swoje pieniądze. Spółki miały spłacić tych ostatnich, sprzedając przejęty majątek.
Rozliczeń brak
   Dokopanie się do wszystkich tajemnic spółek, a szczególnie tych dotyczących ich działalności, graniczy niemal z cudem. Stąd wiele wątków pozostaje tajemnicą. Analizując dostępne informacje ma się nieodparte wrażenie, że podmioty powielają swoje czynności. Jeden z urzędników magistratu stwierdził nawet, że grunty są tak dziwnie podzielone, iż przeplatają się wzajemnie – fragment należy do Operatora, obok do RFG i kolejny znowu do Operatora. Ewentualny nabywca większej połaci terenu musi więc negocjować z dwoma sprzedającymi. Jedyna różnica między spółkami – chociaż złudna – polega na tym, że Operator został powołany na czas określony (do 31 grudnia 2012), a RFG – nie, bo bezterminowo. Czasowość Operatora jest jednak iluzją, ponieważ nawet Ministerstwo Skarbu dziś przyznaje, że nie przewiduje – także po spłacie długów – likwidacji spółki, która w dalszym ciągu „zajmować się będzie sprzedażą pozostałego majątku, a uzyskane środki pieniężne przeznaczy na realizację własnych zadań”. Niestety Ministerstwo nie określiło, o jakie zadania chodzi.
   Niczym niepodyktowana decyzja Ministerstwa Skarbu o utworzeniu dwóch spółek, którym nie wyznaczono końcowego terminu działania, świadczy o niegospodarności i marnotrawieniu pieniędzy podatnika. W ten sposób organa państwowe dają ciche przyzwolenie na nieuzasadnione istnienie tych podmiotów. Koszty utrzymania każdej ze spółek pozostają tajemnicą, a skoro tak, to przypuszczać należy, że chodzi o kwoty niemałe. Spółki nigdy – co już widać po efektach – nie doprowadzą do całkowitej sprzedaży posiadanego majątku, bo wówczas zostałyby rozwiązane, a jest to sprzeczne z interesem ich – chociażby – prezesów.
Operator działa od 8 lat, a RFG od 6. Przez ten czas spółki spieniężyły znikomą część majątku byłej Huty Częstochowa i oddały tylko część długów (czytaj tabelę). Nikomu jednak nie spieszno.
Czy można było zamiast kosztownych spółek podjąć inne działania? Wystarczyło złożyć do sądu wniosek o upadłość lub skorzystać z „narzędzi” Ministerstwa Skarbu. Powołany byłby wówczas jeden człowiek: syndyk, nadzorca sądowy bądź likwidator z jedną pensją, bez potrzeby utrzymywania dwóch spółek. Sąd wyznaczyłby nowemu „zarządcy” – zgodnie z ustawą „Prawo upadłościowe i naprawcze” termin zbycia majątku Huty i spłacenia wierzycieli, a potem by go z tego rozliczył. Koniec, kropka.
A tak mamy dwie spółki, które – nie wiedzieć czemu – nieźle się mają.
Patrz i zazdrość
   Ptaszki ćwierkały o próbach stworzenia specjalnej strefy ekonomicznej na gruntach pohutniczych, czyli wydzielonej części terenu pod inwestycje, w której działalność gospodarcza może być prowadzona na preferencyjnych warunkach, to znaczy przedsiębiorcom w strefie przysługuje pomoc publiczna w formie zwolnienia podatkowego. Na próbach poprzestano, nie mamy więc częstochowskiej strefy. Ze swoich cieszą się: Radomsko, Katowice, Gliwice, Jastrzębie, Żory, Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza, Tychy. Powstała w Radomsku łódzka podstrefa to 15 dużych inwestorów oraz dwa razy tyle w strefie inwestycyjnej, m.in. Indesit Company Polska, Press Glas, Jysk, Lay’s etc. Katowicką strefę nie bez kozery zalicza się do największej w kraju – ponad 200 inwestorów: zakłady produkcyjne, przedsiębiorstwa usługowe, hale magazynowe. Za tym idą przede wszystkim miejsca pracy dla okolicznych mieszkańców, a w przyszłości podatki od nieruchomości i udział w podatku dochodowym od osób fizycznych, czyli zwiększenie dochodów gminy, w której jest strefa.

   Nikt nie potrafi udzielić sensownych odpowiedzi na kilka – wydawałoby się – prostych pytań. Po co są dwie spółki, które robią to samo? Dlaczego ich działania nie przyniosły dla Częstochowy i regionu rzeszy inwestorów? W jaki sposób są rozliczane ze swojej pracy? Co z ambitnym hasłem rządu o likwidacji zbędnych spółek?
To niewiarygodne, ale nikogo nic nie obchodzi…

***
   „Spółki państwowe” zostały utworzone na mocy ustawy o przedsiębiorstwach państwowych i jest ich w Polsce 25. Jednak wiele dawnych spółek funkcjonuje dziś jako podmioty prawa handlowego. Spośród nich można wyróżnić takie, gdzie udział Skarbu Państwa jest stuprocentowy (mamy ich 236); spółki z większościowym udziałem Skarbu Państwa (59) oraz z mniejszościowym udziałem (494). W tych spółkach często państwo ma decydujący wpływ na kreowanie rady nadzorczej i zarządu. Wszelkiego rodzaju fundusze inwestycyjne (współwłaściciele) zwyczajowo głosują tak, jak najważniejszy udziałowiec. Państwo więc de facto podejmuje wszystkie decyzje. Poza tym są jeszcze spółki–córki należące do spółek Skarbu Państwa, które teoretycznie są prywatne, ale w rzeczywistości zarządzane są przez państwową spółkę-matkę.

***
    Huta Częstochowa powstała na przełomie XIX i XX wieku. Przez wiele dziesięcioleci była głównym producentem blach grubych w Polsce. Na początku lat 90-tych podjęto działania unowocześniające proces technologiczny i poprawę jakości wytwarzanych produktów, na który to cel Huta wydała około 350 mln dolarów, co spowodowało znaczne zadłużenie zakładu. Otwarcie rynku polskiego na zagraniczny import, a także zawirowania gospodarcze na świecie doprowadziły Hutę Częstochowa na skraj bankructwa. W 2001 r. zobowiązania zakładu przekraczały grubo ponad miliard złotych. Wtedy to na bazie starej Huty powstała Huta Stali Częstochowa Sp. z o.o., oraz 12 spółek zależnych.
Pod koniec 1990 w Hucie Częstochowa pracowało ponad 9 tysięcy ludzi. Na koniec tysiąclecia – 7 500, w 2002 – 2 081 osób.
   Po wielu miesiącach negocjacji z inwestorami zagranicznymi w 2005 r. właścicielem majątku produkcyjnego po starej Hucie zostaje Związek Przemysłowy Donbas z Ukrainy. Kryzys światowy (2008) dotarł do Polski z wielomiesięcznym opóźnieniem i wymusił na Donbasie (w 2010) zbycie 51 proc. udziałów na rzecz grupy rosyjskich biznesmenów, których reprezentował Aleksander Katunin.