Każda ingerencja człowieka w środowisko naturalne za sprawą inwestycji narusza je, choć nie każda czyni to w równym stopniu. Wciąż narasta konflikt koniecznych dla rozwoju cywilizacyjnego działań z kwestią ochrony przyrody dla przyszłych pokoleń.
Sprawa lokalizacji słynnej już obwodnicy Augustowa unaoczniła wyraźnie, że istnieje poważny konflikt wartości. Od 2007 roku przez Polskę przetacza się nie dająca łatwo zakończyć dyskusja o tym, jaka potrzeba jest ważniejsza – ludzi, którzy chcą żyć w bezpiecznym dla siebie środowisku, czy ludzi, którzy chcą aby środowisko, w którym żyją było bezpieczne. Obie strony właściwie nie umieją racjonalnie, bez emocji i epitetów dojść do porozumienia. Zarówno ekolodzy, jak i inwestorzy zapominają, że często prawda leży pośrodku.
Argumenty inwestorów
Za podstawowe pozafinansowe bariery w przygotowaniu i realizacji inwestycji uznaje się wymogi środowiskowe, zamówienia publiczne i zagospodarowanie przestrzenne. Zebrane w środowisku inwestorskim uwagi i postulaty pozwoliły na opisanie głównych problemów i propozycje zmian ustawowych. Płyną wręcz błagania o pilne zweryfikowanie procedur, zmiany prawne i skuteczną jego egzekucję i interpretację. Szczególnie złożona jest sytuacja w zakresie wymogów ochrony środowiska. Inwestorzy mówią wprost – w Unii zbudowano system transportowy, a dopiero późnej rozbudowano prawne formy ochrony i rewitalizacji zasobów przyrodniczych. U nas środowiskowe priorytety powstrzymują albo wręcz stopują procesy inwestycyjne. Nikt rzecz jasna nie mówi o tym aby budować wszędzie i z każdym przyrodniczym kosztem drogi autostrady czy linie kolejowe, lecz żeby zachować po prostu zdrowy rozsądek i znaleźć mądry kompromis. Cieszyć musi zrozumienie tych potrzeb wśród pracowników służb ochrony środowiska czy części ekologicznych organizacji.
Punkt widzenia ekologów
Według przyrodników natomiast wielkim zagrożeniem dla egzystencji bogactwa przyrodniczego jest intensywny rozwój gospodarki opartej na wykorzystaniu zasobów biologicznych. Twierdzą oni też, że gatunki fauny i flory nie giną dlatego, że są niszczone, zabijane bezpośrednio przez człowieka. Największy problem stanowi ubywanie naturalnych siedlisk dla żyjących w nich istot. Zmiany spowodowane przez człowieka prowadzą do wymierania całych gatunków zwierząt i roślin, nie dając osłabionym liczebnie populacjom szansy na adaptację do nowych warunków oraz do rozmnażania. Wiele gatunków nie jest zdolna przetrwać w przekształconym krajobrazie, a zniszczone ekosystemy nie odtwarzają się w pełni, nawet wówczas gdy człowiek zaniecha działań oddziałujących negatywnie na środowisko. Najczęściej zagładzie ulegają gatunki szczególnie rzadkie, mające wyspecjalizowane wymagania co do warunków siedliska. Fragmentacja naturalnych siedlisk jest jedną za najczęstszych form zagrożenia dla dzikich zwierząt. Duże drapieżniki, takie jak niedźwiedź, wilk czy ryś do życia potrzebują sporych przestrzeni w celu zdobycia pożywienia i ochrony potomstwa. Budowanie dróg i realizowanie innych inwestycji liniowych tworzy dla tych gatunków bariery nie do przebycia, ponieważ odcięte zostają migracyjne korytarze ekologiczne.
Prawne uwarunkowania
Przepisy szczegółowo klasyfikują poszczególne inwestycje i dzielą je na: zagrażające środowisku, mogące zagrozić środowisku i te, które są dla środowiska neutralne. Pierwsze dwa przypadki wymagają szczególnej ostrożności i specjalnych zapisów w prawie. Ich przestrzeganie to jedyna droga, aby ograniczyć degradację środowiska na skutek inwestowania. Występują także przypadki, zwłaszcza na terenach chronionych, gdzie określonych inwestycji w ogóle nie wolno realizować.
Świadomość inwestorów systematycznie rośnie. Coraz rzadsze są przypadki podejmowania prób omijania przepisów o ochronie środowiska.
Czym jest Ocena Oddziaływania na Środowisko?
Aby dobrze realizować projekty inwestycyjne należy w pierwszej kolejności przygotować rzetelny raport oddziaływania na środowisko, który pozwoli przewidzieć i wyeliminować ewentualne negatywne skutki inwestycji. Wykonywany jest na zlecenie wnioskodawcy. Zgodnie z art. 66 ustawy „o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o cenach oddziaływania na środowisko” raport powinien zawierać przede wszystkim opis planowanego przedsięwzięcia oraz określać, jak wpłynie ono na środowisko naturalne. Wykazuje się w nim wpływ inwestycji na środowisko nie tylko podczas realizacji, eksploatacji, a także likwidacji przedsięwzięcia. Procedura OOŚ jest instrumentem pomocniczym dla organu wydającego decyzje, który uzyskuje wiedzę o potencjalnych skutkach przedsięwzięcia dla środowiska. W założeniu ma powodować, że przy wydawaniu zgody na realizację inwestycji uwarunkowania środowiskowe są brane pod uwagę na równi z uwarunkowaniami ekonomicznymi i społecznymi.
Droga środka
Zrównoważony rozwój (inaczej: ekorozwój) to doktryna ekonomii politycznej, powstała w latach 80. ubiegłego wieku. Ekorozwój zakłada zaspokojenie racjonalnych potrzeb obecnych mieszkańców Ziemi, a jednocześnie brak zagrożenia zaspokojenia tych potrzeb przez następne pokolenia. Pojęcie to funkcjonowało początkowo w leśnictwie. Przykład z tej dziedziny dobrze obrazuje całe zagadnienie. Aby właściwie gospodarować zasobami lasu, należy wyciąć tylko tyle drzew, ile zdoła w określonym czasie urosnąć. Nie można doprowadzić do nadmiernego karczunku, ponieważ ta sytuacja powoduje, że już las się nie odbuduje. Poza tym ludzie są tylko jednym z gatunków żyjących na Ziemi. Bez umiejętności wypośrodkowania naszych sprzecznych potrzeb, podzielimy los gatunków, których już nie ma.
