Autobusy hybrydowe – eksperyment na częstochowianach

Na ile szkodliwe dla ludzkiego zdrowia (a dokładnie słuchu) są nowe autobusy hybrydowe Solbus, sprowadzone do naszego miasta? Pytanie wydaje się proste, ale nie sposób poznać na nie odpowiedzi. Zewsząd wieje tajemnicą, co sugeruje, że zakup za prawie 66 milionów złotych, nie należał do udanych. Tygodnik „” zadał jeszcze inne pytania: kto przeprowadzał badania poziomu hałasu, wytwarzanego przez autobus hybrydowy? Na kim spoczywa odpowiedzialność dopuszczenia pojazdów do ruchu? Ile decybeli musi znosić kierowca na stanowisku pracy, pasażer wewnątrz pojazdu lub na przystanku, pieszy, gdy obok przejeżdża autobus? Dlaczego żadne inne miasto w Polsce nie zdecydowało się na zakup tych pojazdów?

A miało być tak pięknie – czysto i cicho. Mowa o super nowoczesnych, choć koszmarnie drogich autobusach hybrydowych zakupionych przez częstochowskie MPK. Za niewątpliwy sukces należy uznać fakt, że Częstochowa trafiła w 2014 roku do finału konkursu „Gazela”, organizowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Dofinansowanie w formie bezzwrotnej dotacji otrzymało częstochowskie MPK (chapnęło 65 mln 850 tys. zł) oraz Gmina Miasta Gdyni (przypadło jej zaledwie 14 mln zł). Nasz miejski przewoźnik za ponad 60 mln zł zakupił 40 autobusów hybrydowych, w tym 25 sztuk 12-metrowych (1.497.120 zł netto od egzemplarza) oraz 15 sztuk 18-metrowych przegubowych (po 1.887.800 zł netto). 
Prezydent Częstochowy Krzysztof Matyjaszczyk (SLD) wraz z prezesem MPK Romanem Bolczykiem, nie omieszkali odtrąbić sukcesu, po którym miały nastąpić gromkie brawa gawiedzi, gdy tymczasem mieszkańcy zaczęli narzekać.
– Musiałam wysiąść. Wiem, że to wielu osobom wyda się dziwne, ale nie mogłam wytrzymać, tak od hałasu bolała mnie głowa – mówi pasażerka.
– Co to ma być, jakiś poligon wojskowy. Oni chyba pogłupieli, te autobusy wydają dźwięki, jakby czołg jechał – krzyczy pasażer.
– Po kilku godzinach pracy w tym hałasie, nie jestem w stanie zebrać myśli. Do domu przyjeżdżam i kładę się spać – opowiada kierowca MPK.

Oj tam, zapewne mieszkańcy, pasażerowie i kierowcy, zbyt ostro oceniają 
super przecież autobusy. Tygodnik „7 dni” zapytał więc u źródła – w MPK.
– Jaki czas pracy jest przewidziany dla kierowców autobusów hybrydowych?
„Kierowcy zatrudnieni w MPK w Częstochowie pracują w systemie równoważnego czasu pracy. Dziennie kierowca pracuje od 2,5 godziny do 10 godzin.”

– Czy MPK Częstochowa zlecało wykonanie badań badawczej firmie zewnętrznej, by potwierdzić informacje (homologacje) otrzymane od producenta a dotyczące szkodliwości generowanego przez autobusy hybrydowe hałasu?
„Pomiarów na stanowisku pracy kierowcy autobusu dokonało upoważnione Laboratorium Ochrony Środowiska i Warunków Pracy.”

Powiało tajemnicą. Pierwsza myśl – z całą pewnością badania zlecono niezależnej instytucji publicznej, np. Centralnemu Instytutowi Ochrony Pracy – Państwowemu Instytutowi Badawczemu. Otóż nie. Pomiarów dokonała prywatna firma z… Częstochowy.

– MPK twierdzi, że „zarówno przewoźnik jak i producent nieustannie pracują nad ograniczeniem emitowanego hałasu”. Na czym polega owa praca?
„Prace nad ograniczeniem hałasu prowadzone są w systemie zarządzania prądem, polegające m.in. na zmianie części oprogramowania, która pozwoli na większe wykorzystanie prądu z generatora napędzanego silnikiem CNG przy jednoczesnym zmniejszeniu prędkości obrotowej silnika”.

– Jaki poziom decybeli generuje autobus na zewnątrz? 
„Poziom hałasu na zewnątrz autobusu określa homologacja wydana przez uprawniony organ państwowy i wynosi odpowiednio: na postoju 77 decybeli, w czasie jazdy 94 decybele.”

– Jaki poziom decybeli jest generowany wewnątrz autobusu hybrydowego – poza kabiną kierowcy (w części, w której przebywają pasażerowie)? Kto przeprowadzał badania?
„MPK w Częstochowie wysłało zapytania do uprawnionych podmiotów wykonujących badania poziomu hałasu. Zainteresowanie wykonaniem takich badań wyraziła wstępnie jedna instytucja z Warszawy. Na chwilę obecną prowadzone są rozmowy i ustalenia zakresu wykonania badań, (…) w tym poziomu hałasu wewnątrz autobusu hybrydowego.”

Zaraz, zaraz. Dopiero teraz – po licznych skargach mieszkańców – miejski przewoźnik zamierza przeprowadzić szczegółowe badania poziomu hałasu, wytwarzanego przez autobusy Solbus, które od kilku miesięcy akustycznie zanieczyszczają środowisko. MPK wręcz przyznaje, że w tym czasie z autobusów korzystają ludzie. Stwierdzenie, że „autobusy hybrydowe o napędzie elektryczno gazowym jeżdżące po ulicach miasta Częstochowy są jedynymi wyprodukowanymi pojazdami na całym świecie” – zmienia sens: częstochowianie stali się poniekąd królikami doświadczalnymi. Żadne inne miasto w Polsce nie odważyło się eksperymentować na własnych mieszkańcach.

Tygodnik „7 dni” postanowił zapytać darczyńcę 66 milionów publicznych pieniędzy o to, co wiadomo Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie w sprawie oddziaływania autobusów Solbus na otoczenie. Bo przecież jednym z ważniejszych działań NFOŚiGW w ramach polityki ochrony środowiska jest ochrona przed hałasem. Krajowy operator systemu zielonych inwestycji, którym jest NFOŚiGW miał dzięki programowi „Gazela – Niskoemisyjny transport miejski” zadbać o poprawę jakości powietrza, a tym samym osiągnąć efekt ekologiczny. Autobusy hybrydowe z całą pewnością emitują znacznie mniej spalin niż pojazdy tradycyjne – i chwała im za to. Częstochowianie będą mieć zatem zdrowsze płuca, ale mogą mieć problemy ze słuchem. Dopóki producent nie usunie wad, mamy do czynienia z bardzo wątpliwym działaniem proekologicznym.

Prawdą jest, że w podobnych przypadkach tak zwana instytucja zarządzająca / wdrażająca, czyli ta, która daje pieniądze – jest w nieco niezręcznej sytuacji, zwłaszcza gdy środki pochodzą z Unii Europejskiej. Posługując się wprawdzie znacznym skrótem myślowym, awantura o jakiś konkurs nie jest nikomu na rękę (byleby w papierach się zgadzało). Zakwestionowanie realizowanego przedsięwzięcia oznacza bowiem, że kasę zwrócić musi nie tylko ten, kto projekt wykonywał, ale i ten, co go wdrażał, bo za pośrednictwo wziął od Unii pieniądze.

Niewiedza jest błogosławieństwem
Lepiej nie wiedzieć, niż wiedzieć, bo co z tą wiedzą potem zrobić…? (to propozycja  na motto dla wielu instytucji).
Ile decybeli musi znosić kierowca na stanowisku pracy, pasażer wewnątrz pojazdu lub na przystanku, pieszy, gdy obok przejeżdża autobus? Która z częstochowskich instytucji, zajmująca się ochroną środowiska bądź bezpieczeństwem i higieną pracy, zainteresowała się tematem? Państwowa Inspekcja Pracy oddział w Częstochowie.
„Pomiary hałasu na stanowisku kierowcy autobusu SOLBUS HYBRYDA do dnia kontroli [kwiecień 2016] nie były przeprowadzane, przedłożona homologacja wskazuje, iż przeprowadzono jedynie badania hałasu zewnętrznego; w wyniku kontroli zalecono przeprowadzenie takich badań, ustalenie czynników szkodliwych występujących na stanowisku kierowcy (np. promieniowanie elektromagnetyczne) i dokonanie oceny ryzyka zawodowego występującego na tym stanowisku”. 
Inne instytucje, jak Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska czy Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Częstochowie, nic o sprawie nie wiedzą lub nie jest w ich gestii. I to by było na tyle…

A co na to wszystko producent Lider Trading sp. z o.o.? Tygodnik „7 dni” przesłał zapytania prasowe, ale firma nie uznała za stosowne wytłumaczenie się przed mieszkańcami Częstochowy (za pośrednictwem lokalnej prasy), dlaczego ekologiczne autobusy Solbus tak hałasują i kiedy przestaną.

Gdynia mądrzejsza
Pieniądze z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie w 2014 roku dostały dwa miasta: Częstochowa i Gdynia. Nasz miejski przewoźnik zakupił autobusy hybrydowe pod koniec 2015 roku, Gdynia natomiast z programu Gazela… zrezygnowała. Ciekawe, dlaczego nie chcieli 14 mln zł bezzwrotnej dotacji?
„Nie będziemy ryzykować z prototypową technologią, jaką jest hybryda – prąd i gaz. Częstochowa kupiła takie pojazdy i ma poważny problem. Autobusy zostały na pewien czas wyłączone z eksploatacji ze względu na bezpieczeństwo. Narzuciliśmy w przetargu wymogi, które miały nas zabezpieczyć przed powtórką takiej sytuacji, jak w Częstochowie. Kluczem jest przecież efekt ekologiczny, który można osiągnąć za pomocą innej technologii. A bezpieczeństwo pasażerów jest dla nas priorytetem” – wypowiada się w mediach lokalnych wiceprezydent Gdyni, Michał Guć.
Innymi słowy, władze Gdyni nie podjęły ryzyka eksperymentowania na swoich mieszkańcach.

Drobna wzmianka...
Autobusy hybrydowe Solbus są nie tylko głośne, ale i awaryjne. 

MPK wyjaśnia:
„Najczęstszą przyczyną awarii autobusów hybrydowych jest system elektroniczny odpowiedzialny za zarządzanie prądem w autobusie. W skład tego systemu wchodzą: silnik elektryczny, generator prądu, falowniki, superkondensatory oraz rozdzielnia wysokiego napięcia z oprogramowaniem.
Czasy przestoju autobusów po awarii są różne w zależności od stopnia skomplikowania usterki technicznej, na którą autobus zjechał. Dziennie jest 2 do 3 zjazdów technicznych autobusów hybrydowych.”

NFOŚiGW informuje:
„Beneficjent poinformował NFOŚiGW w Warszawie, iż w trakcie rozruchu zdiagnozowano, że zastosowany w pojazdach reduktor, odpowiedzialny za regulację ciśnienia gazu, nie sprawdził się i był przyczyną pojawiających się problemów. Beneficjent przekazał informację, iż podjął działania optymalizujące funkcjonowanie autobusów.”

Ludzie mówią:
– Wyjące dinozaury, te nowe autobusy hybrydowe. O szóstej rano na światłach stoi, ryczy i wszystkich budzi. Na Dąbrowskiego nie sposób wytrzymać – żali się częstochowianka.

Nie ma co narzekać, pełnego efektu ekologicznego wprawdzie nie ma, ale Częstochowa realizowała program Gazela, po którym zostały jedyne na świecie prototypy autobusów, prawie ekologicznych.

***
Hałas wpływa destrukcyjnie na system nerwowy oraz immunologiczny człowieka, jest też jedną z przyczyn zbyt wczesnego starzenia się oraz przyczynia się do zwiększenia liczby zawałów serca. Przy natężeniu 60-75 decybeli występują u ludzi anomalia w postaci niezauważalnych zmian akcji serca, ciśnienia krwi czy rytmu oddychania. Kolejne skutki hałasu – zakłócenie snu i wzrost nadpobudliwości nerwowej dają znać o sobie już przy 55 decybelach. Apatia, agresja, i uczucie zmęczenia, brak koncentracji oraz niska wydajność w pracy mogą mieć swoją przyczynę w obciążeniu hałasem.